You can have everything in life that you want if you just give enough other people what they want.

--- Zig Ziglar

सुझान पोलिस ऑफीसर ब्रॅटला घराच्या बाहेरपर्यंत सोडायला आली. पण बाहेर आल्यावर तो पुन्हा दरवाजाजवळ घूटमळायला लागला. कदाचित त्याला अजुन काही बोलायचे असावे म्हणून सुझान थांबली.

तेवढ्यात घराच्या फाटकासमोर एक बाईक येवून उभी राहाली. गाडीस्वाराने आपली हेलमेट काढली. तो सुझानचा मित्र डॅनियल होता. दारात ब्रॅट आणि सुझानला पाहून तो तिथेच थांबला आणि गाडीवर बसून राहाला. ब्रॅटने पुन्हा आपल्या चिकित्सक नजरेने डॅनियलकडे पाहत विचारले,

'' कोण तो?''

'' माझा मित्र .. डॅनियल'' सुझानने उत्तर दिले.

ब्रॅटने डॅनियलकडे थोड्या विचित्र नजरेने पाहत दबलेल्या आवाजात म्हटले.

'' आय सी... तहानलेला बरोबर विहिरीवर आलेला दिसतो''

'' काय? .. तुम्ही काही म्हणालात?'' सुझानने त्याची अस्पष्ट बडबड ऐकत म्हटले.

'' नाही ... काही नाही'' ब्रॅट पुन्हा सुझानकडे पाहत म्हणाला.

पुन्हा ब्रॅट तिथून निघून जाण्याच्या पावित्र्यात सुझानला म्हणाला,

' स्टेलाची काळजी घे... ती सध्या एका मोठ्या धक्यातून जात आहे... म्हणजे वरुन तसं 'वाटते' तरी...''

ब्रॅटने 'वाटते' या शब्दावर जरा जरुरीपेक्षा जास्त जोर दिलेला कुत्सीत स्वर सुझानच्या लक्षात आला होता.

'' 'वाटते'... म्हणजे तुम्हाला काय सुचवायचं आहे?'' सुझानने प्रतिवाद करीत विचारले.

ब्रॅट गेटकडे निघाला होता तो पुन्हा ब्रेक लागल्यागत थांबला आणि अर्थपूर्णपणे हसत सुझानकडे वळत म्हणाला,

'' ते काय आहे... जगात सर्वात मोठा कलाकार कोण असतो?... माहित आहे?'' ब्रॅटने विचारले.

सुझानने गोंधळून त्याच्याकडे प्रश्नार्थक मुद्रेने पाहाले.

आता हा अजुन काय बरळतो आहे?...

तिला काही समजत नव्हते.

तो काही पावलं गेटकडे चालत जावून पुन्हा थांबला आणि तिच्याकडे वळून म्हणाला,

'' गुन्हेगार हा जगात सर्वात मोठा कलाकार असतो..''

ती काही बोलायच्या आधीच तो भराभर पावले टाकीत गेटच्या बाहेर सुद्धा गेला होता.

गेटच्या बाहेर गेल्यावर तो पुन्हा बाईकवर बसून तिथेच थांबलेल्या डॅनियलजवळ थांबला. त्याच्या अगदी जवळ जावून त्याने त्याच्या खांद्यावर थोपटल्या सारखे केले आणि त्याची कॉलर व्यवस्थित केल्यासारखी केली.

डॅनियलला हा काय प्रकार आहे काही समजत नव्हते. तो फक्त गोंधळून त्याच्याकडे पाहत होता.

एकदम पुन्हा ब्रॅट वळून भराभर आपले पावलं टाकीत आपल्या जिपकडे निघाला. डॅनियल अजुनही गोंधळून ब्रॅटच्या जिपकडे जाणाऱ्या पाठमोऱ्या आकृतीकडे पाहत होता.

ब्रॅटची जिप सुरु झाली आणि वेगात तिथून निघून गेली. डॅनियल आपल्या चेहऱ्यासमोर आलेली धूळ आणि धूर हाताने टाळण्याचा प्रयत्न करीत त्या जाणाऱ्या जिपला बघू लागला.

क्रमश:...

ड्रॉईंग रुममध्ये सुझान आणि पोलिस अधिकारी ब्रॅट समोरा समोर बसले होते.

'' तुला काय वाटते?'' अचानक काहीही संदर्भ न देता ब्रॅटने सुझानला प्रश्न विचारला.

गोंधळून सुझानने त्याच्याकडे बघितले.

'' म्हणजे... गिब्सन कुठे गेला असेल?'' ब्रॅटने स्पष्ट करुन विचारले.

'' नाही ... मला तर बिलकुलच काही अंदाज नाही... तसं पाहलं तर तो नेहमीच फार प्रॉम्ट असायचा... दोन तिन तासांकरीता सुध्दा जर त्याला उशीर होत असला तरी तो फोन करुन सांगायचा... '' सुझान म्हणाली.

'' तुही तेच तेच सांगत आहेस जे तुझ्या वहिनीने सांगितलं'' ब्रॅट उपहासात्मकरीत्या म्हणाला.

'' खरं म्हणजे असं पुर्वी कधी झालंच नव्हतं...'' सुझान म्हणाली.

'' त्याच्या किडन्यपींगच्या शक्यतेबद्दल तुझे काय मत आहे? ब्रॅटने विचारले.

'' त्याला कोण किडन्यप करु शकतो?'' सुझानने जणू स्वत:लाच प्रश्न विचारला.

'' कुणी त्याचा शत्रु... कुणी दुष्मन...'' ब्रॅटने सुचवले.

'' नाही ... मला नाही वाटत... शत्रुचंतर सोडाच त्याला विशेष मित्रसुध्दा नाहीत... त्याच्या स्वभावच तसा आहे... थोडा लाजाळू थोडा एकलकोंडा...'' सुझान म्हणाली.

ब्रॅट आपलं डोकं खाजवू लागला, कदाचित काही विचार करीत असावा.

'' त्याचं वैवाहीक जिवन कसं होतं?... आय मीन ... तो त्याच्या वैवाहीक जिवनापासून खुश होता?'' ब्रटने त्याचा मोर्चा आता दुसऱ्या शक्यतेकडे वळविला.

'' ऍब्सुलेटली... '' सुझानने एक क्षणही विचार न करता उत्तर दिले.

'' स्टेलाचा दृष्टीकोण त्याच्या बाबतीत कसा आहे?'' ब्रॅटने पुढे विचारले.

'' चांगला आहे ... म्हणजे ती नेहमीच त्याच्याशी एखाद्या मित्राप्रमाणे राहाली आहे'' सुझान म्हणाली.

'' स्टेलाबद्दल काही शंका घेण्याजोगं ?'' ब्रॅट ने विचारले.

'' शंका घेण्यासारखं... म्हणजे तुम्ही तिच्यावर शंका घेत आहात की काय?... ती एकदम साधी आहे... तुम्ही जी तिच्याबद्दल शंका घेत आहात तसं करण्याचं तर सोडूनच द्या ... ती कधी तसला विचारही करु शकत नाही'' सुझानने अगदी स्पष्टपणे तिचे स्टेलाबद्दलचे मत मांडले.

'' नाही, तसं नाही... माझी शंका थोडी वेगळ्या प्रकारची आहे'' ब्रॅट त्याचं मत अजुन स्पष्ट करुन मांडण्याचा प्रयत्न करु लागला.

'' वेगळी ... म्हणजे .. तुम्हाला म्हणायचं तरी काय आहे?'' सुझानने आश्चर्य व्यक्त करीत म्हटले.

'' म्हणजे ... बघ असं आहे ... काही विवाहबाह्य संबंध वैगेरे.. किंवा तसंच काहीतरी '' ब्रॅटला त्याची शंका व्यक्त करतांना अवघड जात होतं.

'' नाही .. नाही ... तसं काही शक्यच नाही..'' सुझान ठामपणे म्हणाली.

सुझानला ब्रॅटने असे तिच्या वहिणीचे धिंडवडे उडवावे हे काही योग्य आणि आवडलेलं दिसत नव्हतं.

'' माफ करा ऑफीसर ... पण मला वाटतं तुम्ही जरा मर्यादा ओलांडून बोलत आहात...'' सुझान रागाने लाल लाल झाली होती.

पण पुढे तिचा राग आटोक्यात आणण्याचा प्रयत्न करीत ती म्हणाली, '' .. म्हणजे ... मला वाटतं तुम्ही तुमचा तपास चूकीच्या दिशेने करीत आहात... तिच्याकडे जरा बघा... आणि विचार करा... ती अश्या काही गोष्टी करु शकते का? ''

ब्रट विचित्रपणे गालातल्या गालात हसत म्हणाला, '' तुला माहित आहे... दाखवायचे दात आणि खाण्याचे दात हे नेहमी वेगळे असतात''

'' हिरवा चष्मा घातलेल्या माणसाला सगळीकडे हिरवळच दिसते'' सुझानही रागानेच म्हणाली.

'' हे बघा .. .मिस...?'' ब्रॅट जणू तिचं नाव आठवत नाही असा अविर्भाव करुन म्हणाला.

'' सुझान .. मिस सुझान..'' सुझानने मधेच त्याला आपल्या नावाची आठवण करुन दिली.

'' हो... मिस सुझान... मी तुमच्या भावना समजू शकतो... पण माझा नाईलाज आहे... हा माझ्या नेहमीच्या तपासाचा भाग आहे...'' ब्रॅट म्हणाला.

सुझान आपला राग आटोक्यात आणण्याचा प्रयत्न करीत होती आणि त्या प्रयत्नात ती खिडकीच्या बाहेर बघत आपल्या बोटांची नखं दाताने कुरतडत होती.

'' तुम्ह जरा शांत व्हा ... जस्ट रिलॅक्स '' ब्रॅटने तिचा रागाने लाल लाल झालेला चेहरा बघून तिला शांत करण्याचा प्रयत्न केला.

त्याचवेळी ती अश्या नाजुक प्रसंगी अजुन काही महत्वाचं बोलू शकते हीही शक्यता तो धरुनच होता.

पण त्याच्या अपेक्षेच्या विपरीत सुझान काहीएक बोलली नाही.

ब्रॅट जाण्यासाठी उठून उभा राहाला.

'' ठिक आहे तर मग... मी निघतो... तुला काही महत्वाचं मला सांगण्यासारखं ... '' ब्रॅट आत घराच्या पडद्याकडे अर्थपूर्ण नजरेने पाहत पुढे म्हणाला, '' ...किंवा काही लपविण्यासारखं आढळल्यास मला फोन करण्यास विसरु नकोस''

'' हो जरुर '' सुझानही उठून उभी राहत म्हणाली.

ब्रॅट दरवाजाकडे निघाला आणि जाता जाता अचानक एकदम थांबला, पुन्हा त्याने घराच्या आत पाहाले. त्याने आजुबाजुला आपली नजर फिरवली आणि आत दारचा पडदा हलल्याचं त्याच्या सतर्क नजरेतून सुटू शकलं नाही.

तो पुन्हा वळला आणि भराभर लांब लांब पावले टाकीत निघून गेला. सुझान त्याला बाहेर पर्यंत सोडविण्यास त्याच्या सोबत गेली.

क्रमश:...

Neither a lofty degree of intelligence nor imagination nor both together go to the making of genius. Love, love, love, that is the soul of genius.

---

Wolfgang Amadeus Mozart

Whatever the mind can conceive and believe, the mind can achieve.

---

Dr. Napoleon Hill

...जेव्हा स्टेला आपल्या विचारांतून भानावर आली तेव्हा तिच्या लक्षात आले की जाकोब कार ड्राईव्ह करीत आहे आणि ती त्याच्या शेजारच्या सिटवर बसली आहे. ती पुन्हा समोर रस्त्यावर बघायला लागली. जाकोबने एक खोडकर कटाक्ष तिच्याकडे टाकला.

'' काही दिवसापुर्वीच गिब्सन माझ्याकडे आला होता'' जाकोब म्हणाला.

'' तुझ्याकडे?... तो तुला भेटला होता?'' स्टेलाने उत्सुकतेने विचारले.

त्याने फक्त मान हलवून होकार दिला.

'' कशाच्या संदर्भात?'' तिने विचारले.

पण जाकोबने काहीच उत्तर दिले नाही. जणू त्याला काही ऐकूच आले नाही.

तिने विचार केला की त्याला ड्राईव्ह करतांना विचारने योग्य होणार नाही. म्हणून ती पुन्हा सरळ समोर रस्त्यावर पहायला लागली. आणि पाहता पाहता पुन्हा विचारांच्या दूनियेत हरवून गेली ....

.... स्टेला ड्राईंगरुम मध्ये बसलेली होती आणि तिच्या समोर सोफ्यावर एक पोलीस अधिकारी ब्रॅट बसला होता. ब्रॅट साधारण सदतिशीतला अंगाने जाड, उंची पोलिसांत भरती होण्यास लागेल एवढी जेमतेम उंची, असा पोलिस अधिकारी होता. स्टेला अजुनही शुन्यात पाहत विचार करीत होती. तो पोलिस अधिकारी काळजीपुर्वक तिचे सगळे हावभाव टीपत होता.

'' हं तर तुम्ही काय सांगत होतात?'' ब्रॅटने आपल्या नोटबूकमध्ये काही नोंदी घेतल्या आणि समोर ठेवलेल्या पाण्याच्या ग्लासमधून एक घोट घेत तिला पुढे विचारले.

स्टेला तिच्या विचारांतून भानावर येत एक उसासा टाकीत पुढील हकिकत सांगू लागली, '' तो गाडीतून निघून गेला... आणि मी त्याच्या गाडीच्या मागे धावत त्याला आवाज देत होती... पण त्याने मागे वळून सुद्धा पाहिले नाही... एकदासुध्दा नाही... आता जवळपास एक हप्ता होत आहे ... तो तर आलाच नाही पण त्याचा साधा फोन किंवा निरोपही आला नाही...''

ब्रॅट त्याच्या हातातला पाण्याचा ग्लास परत ठेवण्याच्या बेतात होता, त्याने तो ग्लास तसात हातात धरीत विचारले, '' तेव्हापासून कुणी त्याच्यासाठी फोन वैगेरे केला का?''

'' नाही'' स्टेला म्हणाली.

ब्रॅटने तिच्याकडे पाहत त्याच्या हातातला पाण्याचा ग्लास परत समोर टेबलवर ठेवून दिला. आता तो खोलीत ठेवलेल्या एकेका वस्तूंवरुन आपली नजर फिरवायला लागला. खोलीत एका भिंतीवर लावलेल्या एका कॉलेजातल्या मुलीच्या फोटोने त्याचं लक्ष वेधून घेतलं.

'' ती कोण आहे?'' ब्रॅटने विचारले.

'' सुझान ... माझी ननंद'' स्टेलाने उत्तर दिले.

'' ती काय करते?'' ब्रॅटने त्या फोटोकडे एकटक पाहत पुढे विचारले.

'' एम. बी. ए. लास्ट इयर '' स्टेलाने उत्तर दिले.

'' मी तिच्याशी बोलू शकतो?'' ब्रॅटने आपल्या कपाळावर खाजवित विचारले.

'' सुझान...'' स्टेलाने घरात जोरात आवाज दिला.

'' म्हणजे... खाजगीत'' ब्रॅट म्हणाला.

त्याचा रोख लक्षात येवून स्टेला जागेवरुन उठली आणि जड पावलाने आत जावू लागली.

'' दोन मिनीट... मी पाठवते तिला.'' म्हणत स्टेला आत गेली.

ब्रॅट स्टेलाच्या हळू हळू आत जाणाऱ्या पाठमोऱ्या आकृतीकडे पाहत होता.

क्रमश:...

An eye for eye only ends up making the whole world blind.

---

Mahatma Gandhi

स्टेलाच्या घराची बेल वाजली. तिने समोर जावून दार उघडले तर दारात गिब्सन होता. तो दार उघडल्याबरोबर तिच्याकडे विशेष लक्ष न देता घरात आला. स्टेला त्याच्याकडे सारखी एकटक पाहत होती. त्याचा चेहरा मलिन आणि दाढी वाढलेली होती.

'' कुठे होतास?'' तिने विचारले.

गिब्सन काही बोलला नाही.

'' ना फोन ना काही निरोप'' ती पुढे म्हणाली.

तरीही गिब्सन तिच्याशी काहीही न बोलता घरात जात होता.

'' मी तुझ्याशी बोलतेय... भिंतीशी नाही'' ती चिडून म्हणाली.

तरीही तो काहीच बोलला नाही.

'' गिब्सन प्लीज... मी तुझ्याशी बोलतेय'' ती त्याला अडवीत म्हणाली.

तो थांबला, पण तिच्याकडे न पाहताच बोलला, '' मला वाटते आपण यावर नंतर बोललो तर बरं होईल... आता सध्या मी घाईत आहे''

गिब्सन बेडरुममध्ये घूसला. स्टेला तो बेडरुममध्ये जाईपर्यंत त्याच्याकडे पाहतच राहाली.

स्टेलाला त्याच्या वागण्याचं आश्चर्य वाटत होतं. तो तिच्याशी आधी असा तुटक तुटक कधीच वागला नव्हता.

स्टेला किचनमध्ये ब्रेकफास्ट बनविण्यात बिझी होती. तिने पॅनच्या काठावर हलकेच आपटून एक अंडं फोडल आणि ते पॅनवर ओतून त्यातला बलक पसरवून सारखा केला. तेवढ्यात तिला समोरचं दार वाजल्याचा आवाज आला. तिनं तिचं ऑम्लेट बनविणं थांबवलं.

गिब्सन बाहेर गेला की काय?...

पण असा कसा हा न सांगताच बाहेर जावू शकतो?..

ती किचनमधलं काम तसंच अर्धवट सोडून समोरच्या दरवाजाकडे लगबगीने गेली.

जाता जाता तिला बेडरुमचं दार उघडं दिसलं आणि बेडरुमध्ये खाली जमिनीवर एक कोळशाने काढलेली आकृती खाली पडलेली दिसली. तिने जावून तो आकृती काढलेला कागद उचलला. जशी ती तो कागद घेवून उभी राहाली, बेडरुममध्ये टेबलवर ठेवलेल्या कशाने तरी तिचं लक्ष आकर्षीत केलं. एक जोरदार किंकाळी तिच्या तोंडातून निघाली. एका प्राण्याची कवटी टेबलवर ठेवलेली होती. ती ताबडतोब बाहेर आली आणि समोरच्या दरवाजाकडे झेपावली. तिला गिब्सन आपल्या कारकडे जातांना दिसला. स्टेला जवळ जवळ धावतच त्याच्या जवळ जावून पोहोचली.

'' कुठे जातो आहेस? ... आणि बेडरुममध्ये टेबलवर ते काय आणून ठेवलंस?...'' तिने विचारले.

तरीही गिब्सन कारकडे काही न बोलता चालतच होता.

'' गिब्सन ... काहीतरी बोलशील तू?'' ती चिडून म्हणाली.

गिब्सन एकदम थांबला.

'' मी आता येतो..'' तो तिच्याकडे वळून म्हणाला आणि पुन्हा कारकडे चालू लागला

अचानक जेव्हा स्टेलाचं जमिनीकडे लक्ष गेलं ती आश्चर्याने आ वासून बघायला लागली.

तिने बघीतलं की सकाळच्या उन्हात अंगणात कारची सावली पडत होती पण ... पण... गिब्सनची सावली पडत नव्हती. तिच्या अंगातून एक भितीची लहर गेली. असला प्रकार ती प्रथमच पाहत होती. तिला बोलायचं होतं पण जणू तिची वाचा हरपली होती. तिला अचानक क्षणातच दरदरुन घाम फुटला. तिने पुन्हा एकदा त्याच्याकडे पाहाले आणि पुन्हा जमिनीवर पाहाले. खरोखरच त्याची सावली पडत नव्हती.

तेवढ्या वेळात गिब्सन कारमध्ये घूसला, कारचं दार ओढून घेतलं आणि कार सुरु केली.

जेव्हा स्टेला धक्यातून सावरली, तिने आवाज दिला, '' गिब्सन''

पण त्याचं लक्ष कुठे तिच्याकडे होतं. तो आपल्याच विचारांच्या विश्वात होता. ती धावत त्याच्याजवळ जाणार तेवढ्यात त्याची कार धावायला लागली होती.

'' गिब्सन ऐक...'' ती जाण्याऱ्या कारच्या मागे धावत जावून त्याला मागुन आवाज देत होती.

पण त्याची कार आता वेगात धावायला लागली होती.

'' गिब्सन '' तिने जोरात एकदा आवाज दिला आणि ती रस्त्यावरच थांबली.

थोड्याच वेळात कार दिसेनाशी झाली.

आज मध्यरात्री पुन्हा गिब्सन त्या विहिरीजवळ आला. विहिरीच्या काठावर उभा राहून त्याने त्याच्या टॉर्चचा प्रकाशझोत विहिरीत टाकला. सगळं कसं काळं काळं होतं... शेवटपर्यंत... पण हो.. जर त्याला शेवट असेल तर! दोन पावले तो विहिरीच्या काठावरुन मागे सरला आणि अचानक त्याने विहिरीत उडी मारली. ना आवाज .. ना काही ... फक्त शांतताच शांतता ... भयानक शांतता...

क्रमश:...

तो वाडा काही गिब्सनला स्वस्थ बसू देत नव्हता. कारण आज रात्री पुन्हा गिब्सन त्या वाड्यात आला होता. वाड्याच्या आतल्या भागात त्याला एका जागी एक मोठा दगड दिसला. त्याने काही क्षण त्या दगडाकडे आणि त्या दगडाच्या आजुबाजुला निरखुन बघितले आणि तो पुर्ण ताकदीनिशी त्या दगडाला तिथून हलवायला लागला. जसा तो दगड तिथून थोडा हलला त्याला दगडाच्या मागे पोकळी दिसली आणि त्याच्या चेहऱ्यावर आनंद पसरला. त्याचा अंदाज खरा ठरला होता. तो दगड पुर्णपणे तिथून हलविताच त्याला तिथे आत जाणारा एक काळा कुट्ट अंधाराने भरलेला रस्ता दिसला. त्याने त्याच्याजवळच्या टॉर्चने आत प्रकाशाचा झोत टाकला. आत एक गुढ आणि जुनी गुफा दिसू लागली. त्याच्या जवळच्या टॉर्चचा प्रकाशाचा झोत टाकत तो आत त्या गुहेत शिरू लागला.

गुहेच्या आत शिरताच त्याने त्याच्या टॉर्चच्या प्रकाशाचा झोत आजुबाजुला फिरवला. त्या गुहेत त्याला वेगवेगळी भौतिकशास्त्राच्या प्रयोगाची उपकरणं अस्तव्यस्त पसरलेली आणि धूळीने माखलेल्या परिस्थीतीत दिसू लागली. गुहेत सर्वत्र कागदाचे तुकडे आणि कोळशाने काठलेली चित्रंही इकडे तिकडे पसरलेली होती. गुहेच्या एका कोपऱ्यात त्याला एक वाळूचे घड्याळ ठेवलेले दिसले, ज्यात वाळू अगदी हळू गतिने अजुनही वाहत होती. तिथे ठेवलेल्या उपकरणांवर साचलेल्या धूळीवरुन उघड होते की बऱ्याच दिवसांपासून त्या उपकरणांना कुणी वापरले नव्हते किंवा स्पर्शही केला नव्हता. गिब्सन त्या गुहेत मधे येणारे अडथळे टाळत काळजीपुर्वक एका बाजुकडून दुसऱ्या बाजुला गेला.

गिब्सन त्या गुहेच्या एका भिंतीवर टार्चच्या प्रकाशझोतात काहीतरी निरखून पाहू लागला. त्याला त्या धुळीने माखलेल्या भिंतीवर पुसटसे काहीतरी लिहिलेले दिसले. धूळीमूळे काय लिहिले ते ओळखू येत नव्हते. गिब्सनने तेथील भिंतीवरची धूळ पुसली. भिंतीवर काही अक्षरं दिसू लागली, लिहिलेलं होतं, '' टाईम इज मनी'. त्याच्या समोरही काहीतरी लिहिलेलं अस्पष्ट दिसत होतं म्हणून गिब्सनने भिंतीवरील पुढील भागही साफ करुन तेथील धूळ हटवली. समोर लिहिलेलं होतं,'' ऍन्ड स्पेस इज ऍन ऍसेट ''

'' टाईम इज मनी ऍन्ड स्पेस इज ऍन ऍसेट'' गिब्सनला पुर्ण वाक्यात काहीतरी अर्थ दडलेला दिसत होता.

गिब्सन ते भिंतीवर लिहिलेलं वाचल्यानंतर दुसरीकडे जाण्यासाठी वळला. तेवढ्यात त्याच्या डोक्यावर काहीतरी पडलं. घाबरुन तो दोन पाऊल मागे सरला. टॉर्चच्या उजेडात त्याने बघितले की जुन्या, कुठे कुठे फाटलेल्या कागदांचा गठ्ठा जमिनीवर पडला होता. ते जुने कागद जिर्ण होवून पिवळे पिवळे झाले होते. त्याने तो गठ्ठा उचलला आणि तो एक एक कागद चाळून पाहू लागला. त्या कागदांवर काही गणिती सुत्र लिहिलेली होती तर कुठे कुठे काही आकृत्या काढलेल्या होत्या. गिब्सन ते कागद आता काळजीपुर्वक वाचू लागला. हळू हळू त्याच्या चेहऱ्यावर काहीतरी सापडल्याचा आनंद पसरु लागला. जसा जसा तो पुढे वाचू लागला त्याचा चेहरा अजुनच प्रफुल्लीत दिसायला लागला. हळू हळू त्याच्या चेहरा एवढा जास्त आनंदी दिसायला लागला की तो वेडा झाला की काय अशी कुणाला शंका यावी.

गिब्सन त्या विहिरीच्या अगदी काठावर उभा होता. आपण त्या विहिरीत पडू किंवा काय अशी भिती त्याच्या चेहऱ्यावर बिलकुल दिसत नव्हती. त्याच्या हातात अजुनही तो कागदांचा गठ्ठा होता. त्याने अजुन समोर जावून एकदा विहिरीत डोकावून बघितले.

दोन पाऊल मागे येवून पुन्हा तो टॉर्चच्या प्रकाशात त्याच्या हातातली कागदपत्रे चाळू लागला. त्याच्या चेहऱ्यावर पुन्हा ते वेडसर हास्य झळकायला लागलं.

क्रमश:..

सकाळचा चहा घेत गिब्सन ब्रायनच्या घरी त्याच्या समोर बसला होता. ब्रायनच्या डोक्याला बांधलेल्या बॅन्डेजकडे पाहून गिब्सनला रात्रीच्या त्या प्रसंगाची आठवण झाली. त्याला हसूही येत होतं आणि ब्रायनच्या डोक्याला चांगलाच फटका बसला होता त्याचं वाईटही वाटत होतं. आलेलं हसू चेहऱ्यावर दिसू न देता त्याने गंभीर होवून ब्रायनला विचारले, '' आता बरं आहे ना?''

ब्रायनने फक्त होकारार्थी मान हलवली.

थोडा वेळ काहीच न बोलता शांततेत गेला.

'' तु कधी कुणाला त्या वाड्यात राहतांना पाहालं आहे?'' गिब्सनने विचारले.

त्याच्या डोक्यात अजुनही त्या वाड्याचेच विचार घोंगावत होते.

'' नाही... पण लोक सांगतात की एक म्हातारा त्या वाड्यात राहात होता... म्हणजे खुप वर्षापुर्वीची गोष्ट आहे...'' ब्रायन सांगु लागला.

'' ते सांगतात की खेड्यातला कुणाशीच तो कधी बोलत नसे...कुणी म्हणायचं तो शहरातून आला आहे... पण नक्की कुणालाच काही माहित नव्हतं...'' ब्रायनने पुढे माहिती पुरवली.

'' मग आता कुठाय तो?'' गिब्सनने विचारले.

'' नाही ... कुणालाच माहित नाही... माझे वडील सांगायचे की तो भूत असावा... कारण तो गायब झाला खरा पण नंतर कुणालाच त्याचं शव किंवा काहीच मिळालं नाही...'' ब्रायन म्हणाला.

'' भूत? ... तुझा भूतांवर विश्वास आहे?'' गिब्सनने विचारले.

'' मला वाटते तोही असाच त्या ब्लॅकहोलमध्ये गायब झाला असावा'' ब्रायन म्हणाला.

गिब्सन पुन्हा आपल्या विचारांच्या दूनियेत निघून गेला आणि काहीतरी लक्षात आल्यासारखं करुन त्याने विचारले , '' ती विहिर कधी खोदली किंवा बांधली असेल याचा काही अंदाज आहे तुला?''

'' लोक सांगतात की तो आला आणि त्याने स्वत: एकट्याने ती विहिर खणली... त्याच्या विक्षीप्त वागण्यामुळे लोक त्याला घाबरायचे...'' ब्रायन म्हणाला.

तेवढ्यात ब्रायनचा साधारणत: सात-आठ वर्षाचा मुलगा फ्रॅंक बाहेरुन धावतच तिथे आला. पोरगा रंगाने काळा जरी असला तरी चेहऱ्याने फारच गोड होता. गिब्सनने मधे येवून त्याला अडविले,

'' हॅलो क्यूटी ... काय नाव तुझं?''

त्या पोराने लागलीच आपल्या वडीलाकडे पाहाले. त्याच्या वडीलाने खुणेनेच त्याला संमती दिली. त्या पोराने लाजत लाजत इकडे तिकडे पाहत हळू आवाजात आपले नाव सांगितले, '' फ्रॅंक ''

'' अरे वा... चांगलं नाव आहे'' गिब्सन त्याचा गालगुच्चा घेत म्हणाला.

आता गिब्सनने आपल्या पॅंन्टच्या खिशातून 'तो' टेनिसचा चेंडू काढला आणि फ्रॅंकसमोर धरला.

'' फ्रॅंक ... हा चेंडू तुला कुठे सापडला बेटा?'' गिब्सनने विचारले.

अचानक त्या पोराच्या चेहऱ्यावर भितीचं सावट दिसायला लागलं. त्याने घाबरुन आपल्या वडीलांकडे बघितले.

'' भिऊ नकोस ...तुझे वडील काही करणार नाहीत'' गिब्सनने त्याची भिती दूर करण्याचा प्रयत्न केला.

'' सांगना ...ते काका काय विचारताहेत... कुठे सापडला तो बॉल?'' ब्रायनने त्याला रागावल्यासारखं करीत कडक आवाजात विचारले.

गिब्सनने इशाऱ्यानेच ब्रायनला शांत राहण्यास सांगितले. तो फ्रॅंकजवळ गेला आणि त्याच्या समोर उभा राहाला. हळूच फ्रॅंकच्या खांद्यावर हात ठेवून तो त्याच्या समोर गुढग्यावर बसला. गिब्सनने त्याच्या निरागस डोळ्यात बघितले, त्याचे छोटे छोटे हात आपल्या हातात घेवून थोपटत त्याला विचारले,

'' तू मला त्या जागेवर नेवू शकतोस का?''

फ्रॅंक जरी भ्यालेला होता तरी त्याच्या चेहऱ्यावर होकार दिसत होता.

क्रमश:..

The thing always happens that you really believe in; and the belief in a thing makes it happen.

----

Frank Loyd Wright

We are all motivated by a keen desire for praise, and the better a man is, the more he is inspired to glory.

---Cicero

रात्रीची वेळ होती. सगळीकडे गडद अंधार पसरला होता. आणि अश्या वेळी गिब्सन त्या जुन्या वाड्याच्या जवळ येवून पोहोचला. आजुबाजुला सगळीकडे निरव शांतता होती आणि आवाज येत होता तो फक्त 'किर्र .. किर्र ..' असा रातकिड्यांचा आवाज. गिब्सनने आपल्या टार्चचा झोत वाड्याच्या शेजारी असलेल्या विहिरीवर टाकला आणि हळू हळू जणू मंतरल्यागत तो त्या विहीरीजवळ जावू लागला. विहिरीच्या काठावर पोहोचताच त्याने त्याच्या टॉर्चचा झोत विहिरीत टाकला आणि तो वाकुन आत बघू लागला.
विहिरीच्या काठावरुन दोन पावलं मागे सरुन गिब्सनने आपल्या टार्चचा झोत आजुबाजुच्या परिसरावर फिरवला. आजुबाजुला रात्रीच्या त्या गडद अंधारात वाड्याच्या जुन्या भिंती आणि वाढलेली उंच उंच झाडी भयानक वाटत होती. कुत्र्यांचा दूरवरुन कुठूनतरी येणारा रडण्याचा आवाज वातावरणाच्या भयानकतेत अजुनच भर घालीत होता. विहिरीच्या बाजुला जो जुना वाडा होता, आता हळू हळू तिकडे गिब्सनची पावले वळली होती.

वाड्यामध्ये गिब्सन चहुकडे टार्चचा प्रकाश टाकीत चौकसपणे आणि सतर्कतेने एक एक पाऊल पुढे जात होता. तेवढ्यात त्याच्या लक्षात आलेकी काही तरी काळं त्याच्यावर हल्ला करण्यासाठी त्याच्याकडे झेपावलं आहे. भितीने मागे हटून पटकन तो खाली बसला. नंतर त्याच्या लक्षात आले की तो पाकोळ्यांचा एक मोठा कळप होता. तो कळप काही वेळ त्याच्या डोक्याभोवती घोंगावत राहाला आणि मग दूर उडून गेला. गिब्सनने सुटकेचा निश्वास सोडला.

वाड्यातल्या आतल्या बाजुला भिंतिवर लिओनार्डो दा व्हिन्सीचे पोर्ट्रेटस लावलेले होते. गिब्सनने हळूवारपणे त्या पोर्ट्रेटसना एक एक करुन स्पर्श केला. त्यातून त्याचं लिओनार्डे दा व्हिन्सीच्या आर्टबद्दल एक आदर एक प्रेम दिसत होतं.

अचानक गिब्सनला वाड्याच्या बाहेर कुणाची तरी उपस्थिती जाणवली. गिब्सन एकदम स्थिर आणि स्तब्ध होवून पुन्हा कानोसा घेवू लागला. बाहेर जो कुणी असेल त्याला आपण दिसू नये म्हणून त्याने आपला टॉर्च बंद केला. तो स्तब्ध झाला तसा बाहेरचा आवाजही थांबला. त्याने आपल्या डोळ्यावर आलेले त्याचे लांब कुरळे केस मागे सारले आणि अंधारातच बाहेर डोकावून बघितले.

बाहेर त्याला एक आकृती हातात कंदील घेवून त्याच्याकडेच येतांना दिसली.

कोण असावी ती आकृती?...

त्या भयानक परीसरात ती काळी आकृती अजुनच भितीदायक दिसत होती.

गिब्सन जिथून वाकुन बघत होता तिथेच एका भिंतीच्या मागे दडून बसला आणि मधे मधे वाकुन बघून चाहूल घेवू लागला. ती आकृती तो जिथे लपून बसला होता तिकडेच येत होती.

जेव्हा ती आकृती गिब्सनच्या अगदी जवळ आली गिब्सनने बाजुलाच पडलेले एक लाकुड उचलले. जशी ती आकृती अजुन अजुन जवळ येवू लागली तशी तशी गिब्सनची त्या लाकडावरची पकड घट्ट व्हायला लागली. ती आकृती त्याच्या आवाक्यात येताच एका क्षणाचाही विलंब न लावता त्याने त्या लाकडाने त्या आकृतीवर एक जबर घाव केला. ती आकृती खाली कोसळली आणि ओरडू आणि विव्हळू लागली.

आवाज तर ओळखीचा वाटत होता...

गिब्सनने आपला टॉर्च सुरु करुन प्रकाशाचा झोत त्या आकृतीवर टाकला. ती आकृती दूसरे तिसरे कुणी नसून बाजूच्या खेड्यातला ब्रायन होता. ब्रायन साधारण पस्तीशीतला, काळा कुट्ट रंग, चमकणारी त्वचा आणि पिळलेलं शरीर असा अवतार होता. त्या दोघांची आधीच त्या खेड्यात ओळख झाली होती. त्याने त्याच्यावर टॉर्चने प्रकाश टाकताच तो भितीने आपल्या हाताने आपल्या डोक्याचा बचाव करीत ओरडला, '' साहेब ... मी ...मी ब्रायन आहे... मी इथं तुमच्या मदतीसाठी आलो होतो''

'' मदतीसाठी? ... इतक्या रात्री?... आणि ही अशी पद्दत आहे?'' गिब्सन चिडून म्हणाला.

ब्रायन आपलं डोकं दोन्ही हाताने धरीत उठून बसला. गिब्सनने त्याच्या जवळ जावून टॉर्चच्या प्रकाशात त्याच्या डोक्याला झालेली इजा तपासून बघितली.

'' आय ऍम सॉरी.. खरं म्हणजे... मला वाटलं..."' गिब्सन गोरामोरा होवून म्हणाला.

'' मला तुम्हाला एक गोष्ट दाखवायची होती...'' ब्रायन अजून व्यवस्थीत बसत म्हणाला.

'' कोणती?'' गिब्सनने विचारले.

उठून उभा राहत ब्रायनने त्याच्या खिशातून एक टेनिसचा बॉल काढला आणि गिब्सनसमोर धरला.

'' हे काय आहे?'' गिब्सनने विचारले.

'' हा तोच बॉल आहे जो ती पोरं खेळत होती आणि मग खेळता खेळता ब्लॅकहोलमध्ये पडला होता ...'' ब्रायन म्हणाला.

'' तुला कुठे मिळाला?'' गिब्सन बॉल आपल्या हातात घेत, निरखुन बघत आश्चर्याने म्हणाला.

'' माझ्या मुलाला सापडला'' ब्रायन म्हणाला.

गिब्सनने त्या बॉलला खाली वर फिरवून निरखून बघितले. त्या बॉलवर एका जागी त्याला काळ्या पेनने मानवी कवटीचे चित्र काढलेले दिसले.

क्रमश:...

वाड्याच्या समोर विहिरीभोवती आता सायमनचे वडील, आई आणि इतर गावातली लोक जमली होती. पोराच्या वडीलाने आणि इतर लोकांनी सोबत मोठमोठे दोरखंड आणले होते. ते आता आत उतरण्यासाठी दोरखंड विहिरीत सोडू लागले. तेवढ्यात तिथे एक म्हातारा आला. कुठून आला कुणास ठाऊक? तो पोराच्या वडीलांजवळ गेला आणि त्याचे खांदे गदगद हलवून त्याला इशारा देत म्हणाला, '' असं वेड्यांसारखं काही करु नका... तुम्हाला माहित नाही... आतापर्यंत या विहिरीत उतरलेला कुणीही अजुनपर्यंत तरी परत आलेला नाही...''

सायमनच्या वडीलाने त्या म्हाताऱ्याकडे एक नजर टाकली आणि त्याच्याकडे दुर्लक्ष करीत ते आपलं दोरखंड आत सोडण्याचं काम करीत राहाले. म्हातारा आपलं कुणी ऐकत नाही असं पाहून आला तसा निघून गेला.

त्या विहिरीभोवती जमलेल्या लोकांनी विहिरीत दोर सोडला आणि सायमनचे वडील तो दोर पकडून विहिरीत उतरु लागले. ते उतरत असतांना दोराचे एक टोक विहिरीच्या बाहेर, बाकीचे लोक घट्ट पकडून होते आणि जसे जसे सायमनचे वडील विहिरीत खाली उतरत होते ते दोर हळू हळू खाली सोडू लागले.

पहिला दोर संपला म्हणून बाहेरच्या लोकांनी आत सोडलेल्या दोराला अजुन एक दोर बांधला आणि पुन्हा थोडा थोडा दोर आत सोडू लागले. हळू हळू दुसरा, तिसरा, चौथा आणि पाचवा असे दोरावर दोर संपले. आता त्यांच्याजवळ अजुन बांधण्यास दोर शिल्लक नव्हता.

अचानक दोर खाली सोडता सोडता त्या दोराला एक झटका बसला आणि दोराचा ताण पुर्णपणे नाहीसा झाला. जे लोक जोर लावून दोराला धरुन होते ते मागे खडकाच्या ढिगाऱ्याच्या शेजारी पडले. ते पटापट उभे राहाले आणि भितीयूक्त आश्चर्याने एकमेकांकडे पाहू लागले.

'' काय झाल?''

'' दोर तूटला की काय?''

एका जणांनी विहिरीत सोडलेला दोर हलवून आत सायमनच्या वडिलाला इशारा करुन पाहाला. पण आतून काहीच प्रतिक्रिया नव्हती.

हळू हळू विहिरीभोवती गावातले अजुन लोक जमा झाले. काही जण अजूनही विहिरीत सोडलेला दोर हलवून पाहत अजुनही सायमनच्या वडिलांना इशारा देण्याचा प्रयत्न करीत होते तर काही जण विहिरीत वाकुन बघत होते. आत कुणी असण्याचं किंवा कशाचंच काही चिन्ह दिसत नव्हतं, फक्त काळी कुळकुळीत अमर्याद पोकळी दिसत होती. तिथे जमलेले लोक गोंधळून एकमेकांकडे पाहू लागले. त्यांना आता पुढे काय करावं काही सुचत नव्हतं.

सायमनच्या आईला काय झाले असावे हे आजुबाजूला जमलेल्या लोकांचे भितीने काळवंडलेले चेहरे पाहून आता लक्षात आले होते. इतक्या वेळेपासून धीराने घेणाऱ्या तिचा शेवटी बांध तूटला. ती हंबरडा फोडून रडायला लागली. काही गावातल्या बाया ज्या तिथे जमा झाल्या होत्या त्या तिची समजुत घालण्याचा प्रयत्न करु लागल्या.

सायमनचे वडील गेल्यामुळे गावात एक दु:खद वातावरण होते. सायमनचे वडील गेले होते आणि त्यांचं पार्थीवसुध्दा मिळालं नव्हतं आणि मिळण्याची काही शक्यताही नव्हती. लोकांनी सायमन आणि त्याचे वडील यांच्या पार्थीवाचं प्रतिक म्हणून दोन दगड त्यांच्या घरासमोर ओट्यावर ठेवले. मोठा दगड म्हणजे सायमनचे वडील तर छोटा दगड म्हणजे सायमन. गावातले लोक त्या दोन दगडाभोवती जमा झाले होते. त्या दगडांची माती राख वैगेरे लावून पुजा करुन त्या लोकांनी त्या दगडावर छोटी छोटी कापडंसुध्दा पांघरली होती. मुलाची आई आणि त्या माणसाची पत्नी आता हुंदके देवून रडत होती.

गर्दीतली चार लोक आता त्या दगडांच्या सामोरी गेली. त्यांनी जणू ते सायमनचे आणि त्याच्या वडीलाचे प्रेत उचलीत असावे असे त्या दगडांना काळजीपुर्वक उचलून खांद्यावर घेतले, त्या दगडांना खांद्यावर घेताच सायमनची आई उठून पुन्हा जोरजोराने रडायला लागली. तिच्या आजुबाजुला जमलेल्या इतर बायांनी तिची समजुत काढून तिला आवरण्याचा प्रयत्न केला.

ती चार लोक आता त्या दगडांना खांद्यावर घेवून त्यांच्या अंतविधीसाठी जंगलाकडे चालायला लागली. रडणारी सायमनची आई आणि गावातली इतर जमलेली लोक त्या लोकांच्या मागे मागे जावू लागले. सगळ्यात मागे, जड पावलांनी गिब्सनही त्या गर्दीच्या मागे मागे जंगलाकडे जावू लागला.

क्रमश:...

To climb steep hills requires a slow pace at first.

----------

Shakespeare

थोडा वेळ तो वाडा, ती विहिर आणि आजुबाजुचा परीसर पाहिल्यानंतर गिब्सन आपल्या कारजवळ परत आला. कारजवळ आल्यानंतर पुन्हा तंद्री लागल्यागत थोडावेळ त्या वाड्याकडे पाहत राहाला. थोड्यावेळाने भानावर येत त्याने आजुबाजुला बघितले. रस्त्याच्या दोनही टोकांकडे त्या वाड्यापासून दूर दूर पर्यंत चिटपाखरुही फिरकतांना दिसत नव्हतं. तिथून दोन एक मैल दूर एका डोंगराच्या पायथ्याशी वसलेली एक वस्ती बघून गिब्सनला हायसं वाटलं.

गिब्सन कारमध्ये बसला आणि गाडी सुरु करुन तिथून समोर त्या वस्तीकडे त्याने आपली गाडी दौडविली. जशी त्याची कार तिथून निघून गेली एका झूडपाच्या मागे लपलेले चार पोरं सायमन, रेयान, माल्कम आणि अब्राहम बाहेर आले.

'' ए चला तो गेला आहे '' अब्राहम म्हणाला.

'' कोण होता तो?'' सायमनने विचारले.

ते सगळेजण त्या जुन्या वाड्याकडे जायला लागले.

'' मला काय माहित ... असेल कुणीतरी नविन वाटसरु..'' माल्कम म्हणाला.

'' ए माझ्या आईने या भागात यायला मनाई केली आहे'' त्यातला सायमन दुसऱ्यांना सावध करण्याच्या उद्देशाने म्हणाला.

'' अरे... मोठी माणसं नेहमीच आपल्याला भिती दाखवित असतात'' अब्राहम बेफिकीरपणे त्याची काळजी दूर करण्याच्या उद्देशाने त्याच्या पाठीवर थाप देत म्हणाला.

'' नाही ... मी एकलं आहे की त्या ब्लॅक होलमध्ये भूत आहे म्हणे'' रेयान म्हणाला.

'' अरे ... आपण त्या ब्लॅक होलकडे जाणार नाही आहोत'' माल्कमने त्याची समजूत घातली.

'' ब्लॅक होल?'' च्याच्यातल्या लहान असलेल्या सायमनने विचारले.

'' तुला माहित नाही?... लोक त्या विहिरीला ब्लॅक होल म्हणतात'' माल्कमने त्याला आश्चर्याने विचारले.

'' का? ... का म्हणतात?'' सायमनने विचारले.

त्यातल्या सगळ्यात मोठ्या अब्राहमने सायमनच्या ढुंगणावर चापटी मारीत म्हटले, '' कारण... सगळे 'होल' ब्लॅक नसतात म्हणून

''रेयान, माल्कम आणि अब्राहम त्याची उडवल्यागत हसायला लागले. सायमनही काही न समजुन हसायला लागला.

पोरं वाड्याच्या समोर असलेल्या मैदानात चेंडू खेळू लागली. अब्राहमच्या हातात बॉल होता त्याने तो दुसऱ्या पोरांना फेकून मारण्याच्या आधी त्या चेंडूला निरखुन पाहाले. त्या चेंडूवर कुणीतरी काळ्या पेनने मानवी कवटीचे भयानक चित्र काढलेले होते.

त्यांच्यापैकीच कुण्या पोराचे ते काम असावे...

अब्राहम आता कोण पोरगा त्याच्यापासून सगळ्यात जवळ आहे हे बघायला लागला. रेयान त्याला त्यातल्या त्यात जवळ वाटला म्हणून तो त्याच्या मागे जोराने धावायला लागला. धावता धावता त्याने जोराने तो चेंडू समोर धावणाऱ्या रेयानच्या पाठीत मारला. रेयानच्या पाठीत बरोबर मधोमध तो लागला.

'उं..क' रेयानच्या तोंडून आवाज आला. कारण तो चेंडू बराच कडक असल्यामुळे त्याला जोरात लागला असावा.

तो चेंडू त्याच्या पाठीत लागून उडाला आणि एका दिशेने घरंगळत टप्पे खात जावू लागला. त्यांच्या ग्रुपमधल्या दुसऱ्या एका पोराजवळ, माल्कमजवळ तो चेंडू पोहोचला. त्याने धावत जावून तो उचलला आणि तो आता कोण जवळ आहे हा अंदाज घेवू लागला. त्याच्या जवळ आणि आवाक्यात असलेली पोरं आता दूर दूर पळायला लागली. त्यातल्या एका जणाला, अब्राहमला हेरुन तो त्याचा पाठलाग करायला लागला. पाठलाग करता करता त्याने तो चेंडू समोर धावणाऱ्या अब्राहमच्या पाठीत जोराने फेकून मारला. पण अब्राहम चपळतेने खाली वाकला आणि त्याच्या चेंडूचा नेम हूकला.

बॉल आता दुसऱ्या एका पोराच्या, सायमनच्या समोरून घरंगळत, टप्पे खात समोर समोर जावू लागला. यावेळी मारतांना माल्कमचा नेम चुकल्यामुळे चेंडूला बरीच गती होती. सायमन त्या चेंडूमागे धावायला लागला. त्या चेंडूमध्ये एवढी गती होती की तो चेंडू टप्पे खात खात त्या ब्लॅकहोलच्या सभोवताली असलेल्या खडकाच्या ढिगाऱ्यावर जावून पोहोचला आणि खाली विहिरीच्या दिशेने घरंगळायला लागला. सायमन त्या चेंडूला पकडण्यासाठी आटोकाट प्रयत्न करु लागला. पण त्याचा काही उपयोग झाला नाही. तो चेंडू घरंगळत जावून त्या विहिरीत पडलाच. पण हे काय? त्या खडकाच्या ढिगाऱ्यावरुन सायमनची पकड निसटली आणि तोही त्या चेंडूमागे विहिरीत घरंगळायला लागला.

बाकीची पोरं विहिरीभोवती जमा झाली आणि सायमनला मदत करण्याचा प्रयत्न करु लागली. सायमन त्या विहिरीच्या काठावर एका खडकाचा आधार घेत एक पाय विहिरीत तर दुसरा पाय वर खडकावर एखादा आधार शोधीत अशा परीस्थीत लोंबकळत होता. पोरं गोंधळली, घाबरली, त्यांना काय करावं काही कळेना. ती एकमेकांचा हात पकडून त्याची साखळी तयार करुन सायमनजवळ पोहचण्याचा प्रयत्न करु लागली. साखळीत सगळ्यात शेवटी माल्कम सायमनच्या जवळ पोहोचणार एवढ्यात सायमनने ज्या खडकाला पकडले होते तोच खडक निखळून बाहेर आला आणि तो खडक आणि सायमन विहिरीत पडले. पडतांना त्याची एक मोठी किंकाळी वातावरणात गुंजली आणि तो एखाद्या राक्षसाच्या तोंडात गुडूप व्हावा तशी एकदम बंद झाली.

क्रमश:...

Keep steadily before you the fact that all true success depends at last upon yourself.----- Theodore T. Hunger

Keep steadily before you the fact that all true success depends at last upon yourself.----- Theodore T. Hunger

स्टेला आपल्या विचारांच्या विश्वातून जेव्हा भानावर आली तेव्हा तिला जाणवले की ती समोर जाकोबच्या शेजारच्या सिटवर कारमध्ये बसलेली आहे आणि जाकोब कार चालवित आहे. पुन्हा तिचं लक्ष त्याच्या मनगटावर बांधलेल्या चमकणाऱ्या खड्याकडे गेलं. तिला त्या खड्याच्या एवढ्या मोठ्या आकाराचं आणि त्याच्या तेजस्वीपणाचं आश्चर्य वाटत होतं.

'' तुला हा कुठे मिळाला?"'' शेवटी तिने न राहवून त्या खड्याबद्दल विचारलेच.

जाकोबने ड्रायव्हींग करता करता एकदा तिच्याकडे आणि एकदा त्या त्याच्या मनगटावर बांधलेल्या खड्याकडे दृष्टीक्षेप टाकला.

'' तुला खड्यांची आवड आणि पारख दिसते'' तो म्हणाला आणि पुन्हा पुढे रस्त्यावर बघत ड्रायव्हींग करु लागला.

'' गिब्सन... मला गिब्सनने दिला हा'' जाकोब पुढे म्हणाला.

स्टेलाने एकदा त्याच्याकडे पहाले आणि पुन्हा त्या खड्याकडे पाहत आपल्या भूतकाळात डूबून गेली .......

गिब्सनची कार रस्त्यावर भरधाव वेगाने धावत होती. कार चालविता चालविता गिब्सनने चहोवार एक नजर टाकली. आजुबाजुला सगळी हिरवीगार शेतं आणि कुरणं होती. तेवढ्यात त्याची कार एका उंचच उंच झाडे झुडपे आणि गवत वाढलेल्या शेताजवळून जायला लागली. त्या शेतात वाढलेल्या झाडांच्या आणि झुडपाच्या अगदी मध्यभागी एक जुना प्राचीन वाडा होता. गिब्सनने आपली कार रस्त्याच्या कडेला घेवून थांबवली. तो वाडा आणि आजुबाजुचा परीसर पाहून जणू तो मंत्रमुग्ध झाला होता. तो त्याच्या गाडीतून उतरला आणि हळू हळू त्या शेताकडे चालू लागला, जणू एखादी अज्ञात शक्ती त्याला त्या वाड्याकडे ओढत असावी.

त्या शेतातील वाढलेली झाडे झुडपं ओलांडून तो त्या वाड्याजवळ जायला निघाला. तेवढ्यात त्याचं लक्ष वाड्याच्या भिंतीला लागून असलेल्या एका काळ्या दगडात खणलेल्या आणि काळ्या खडकाने वेढलेल्या विहिरीकडे गेलं.

हिच तर ती विहिर नसावी?...

त्याची उत्सुकता चाळवली गेली होती. उत्सुकतेपोटी तो त्या विहिरीकडे जावू लागला.

विहिरीच्या काठावर उभा राहून आता तो आत डोकावू लागला. त्याने बाजुचा खडकाच्या ढिगाऱ्यातील एक दगड उचलला आणि विहिरीत टाकला. काहीच आवाज नाही. ना विहिरीचं बुड दिसत होतं ना पाणी, नुसतं अवकाशासारखं अमर्याद काळं काळं दिसत होतं.

क्रमश:...

बॅग वगैरे घेवून गिब्सन कामावर जाण्यासाठी निघाला होता. जाता जाता तो दाराजवळ थांबला आणि मागे वळून पाहू लागला. स्टेलाही किचनमधून बाहेर पडून त्याच्याजवळ गेली. त्याच्या अगदी जवळ जावून तिने त्याचा टाय व्यवस्थित केला. दोघंही एकमेकांकडे पाहून गोड हसले. गिब्सन बाहेर कामावर जाण्याआधी हा त्यांचा नेहमीचाच सोहळा असावा असं जाणवत होतं.

'' जेवणासाठी थांबू नकोस ... कामाच्या गडबडीत मी येवू शकेन की नाही मला आत्ताच सांगता येणार नाही'' गिब्सन म्हणाला.
त्यांनी एकमेकांना किस केलं आणि गिब्सन कामावर जाण्यासाठी घराच्या बाहेर पडला.

गिब्सन बाहेर गेल्यानंतर स्टेला जेव्हा आत वळली तेव्हा तिच्या लक्षात आले की तिचा नवरा एक फाईल विसरला आहे, जी डायनिंग टेबलवर ठेवलेली होती. तिने ती फाईल उचलली आणि ती घराच्या बाहेर झेपावली. गिब्सनजवळ जावून ती फाईल आपल्या पाठीमागे लपवून उभी राहाली.

''तू काही विसरला नाही ?'' स्टेलाने विचारले.

गिब्सन चालता चालता थांबला आणि त्याने गोंधळून मागे वळून पाहाले.

तिने पटकन पाठीमागून फाईल काढून त्याच्या पुढ्यात धरली. त्याने आपल्या विसरभोळेपणाबद्दल गमतीने आपल्या डोक्यात एक चापटी मारली. त्याच्या पुढ्यात धरल्यानंतर स्टेला सहजच ती फाईल चाळू लागली. फाईल चाळता चाळता तिला त्यात एका विहिरीचे काळे स्केच दिसले. तोपर्यंत गिब्सन तिच्याजवळ आला होता. तिला राहून राहून त्या चित्रात काहीतरी गुढ असे जाणवत होते. तिची जिज्ञासा चाळवली गेली होती.

'' हे काय आहे?'' तिने विचारले.

जेव्हा गिब्सनच्या लक्षात आले की ती त्या विहिरीचे चित्र पाहत आहे तो गंभीर झाला. पण लगेचच सामान्य होण्याचा प्रयत्न करीत त्याने म्हटले, '' काही नाही''

बराच वेळ दोघांमधे एक अर्थपूर्ण स्तब्धता आणि शांतता होती.

स्टेलाने जाणले होते की हे काहीतरी महत्वाचे स्केच आहे की जे गिब्सनला आपल्याला सांगायचे नाही.

आणि गिब्सनलाही तिच्या डोक्यात काय चालले होते याचा अंदाज आला होता.

गिब्सन चतूराईने अजून समोर आला, त्याने ती फाईल तिच्या हातातून ओढून घेतली आणि म्हणाला, '' दे लवकर दे... मला आधीच उशीर होतोय''

ती काही बोलायच्या आधीच गिब्सनने तिच्या कपाळाचे चूंबन घेतले आणि तो तिथून भर्रकन निघून गेला सुद्धा.

स्टेला त्याच्या जाणाऱ्या पाठमोऱ्या आकृतीकडे पाहत राहाली.

गिब्सनने आपल्या गाडीत बसून गाडी सुरु केली. त्याने कारच्या खिडकीतून हात बाहेर काढून स्टेलाला ' बाय ' केले

'' बाय हनी... टेक केअर '' स्टेला म्हणेपर्यंत त्याची गाडी भरधाव वेगाने निघून गेली.

गिब्सनची गाडी रस्त्यावर दिसेनाशी झाल्यावर स्टेला परत आपल्या घराकडे वळली. घरात येवून तिने दार आतून बंद करुन घेतलं, पण तिच्या चेहऱ्यावर अजुनही चिंतेचे भाव दिसत होते.

क्रमश:..

स्टेलाच्या घराच्या गेटसमोर डॅनियल अजुनही सुझानची त्याच्या बाईकवर बसुन वाट पाहत होता. डॅनियल कॉलेजमध्ये जाणारा एक एकविस बाविस वर्षाचा फॅशनेबल तरुण होता. तो आपली गाडी सारखी रेज करीत होता आणि गाडीच्या सायलेन्सरमधून सारखा धूर बाहेर पडत होता. तेवढ्यात डॅनियलला घाईघाईने घराच्या बाहेर येत असलेली सुझान दिसली. त्याने तिच्याकडे पाहताच त्यांची नजरानजर झाली. दोघंही एकमेकांकडे पाहून गालातल्या गालात गोड हसले.

सुझान जवळ येताच डॅनियलने हेलमेट डोक्यात घालून बकल लावलं आणि डावा पाय ब्रेकवर जोरात दाबून ऍक्सीलेटर जोरात वाढवलं. जशी सुझान त्याच्या मागे बाईकवर बसायला गेली डॅनियलने गियर टाकला आणि बेकवरचा पाय वर करीत ब्रेक सोडला.

'' थांब .. .थांब ... तू वेडा आहेस की काय... मला आधी व्यवस्थीत बसू तर देशील'' सुझान रागाने म्हणाली.

डॅनियलने मागे वळून बघितले आणि एकदम बाईकचा ब्रेक दाबला. सुझानची त्याच्यासोबत टक्कर होवून तिच्या पुढच्या दाताला त्याची हेलमेट लागली.

'' उं...'' वेदनेने विव्हळत तिने आपला दात हात लावून बघितला.

'' ओह ... आय ऍम सॉरी'' डॅनियल क्षमा याचना करीत म्हणाला.

'' तुला माहित आहे ... तु केवढा वेंधळा आहेस... मला तर कधी कधी आश्चर्य वाटते की मी तुझ्या प्रेमात पडलीच कशी...'' सुझान चिडून म्हणाली.

'' आय ऍम सो सॉरी...'' तो राहून राहून तिची माफी मागत होता.

आता कुठे सुझान त्याच्या मागे बाईकवर व्यवस्थित बसली, तिने आपल्या खांद्यावरुन तिरकं बघत एक नजर आपल्या घराकडे टाकली. डॅनियल तिच्या इशाऱ्याची वाट पहायला लागला. तिही त्याची गाडी पुढे नेण्याची वाट पाहू लागली. शेवटी तिने त्याच्या खांद्यावर चापटी मारीत म्हटले, '' मि. डॅनियल कॅन्टोर''

डॅनियलने मागे वळून बघितले, '' काय?''

'' मला वाटते .. आता निघायला हरकत नाही डियर..'' ती उपरोधाने म्हणाली.

डॅनियलने गियर बदलवला आणि ब्रेक सोडत गाडी रस्त्यावर वेगात दौडविली.

जेव्हा गाडी वेगाने पण संथ चालू लागली, डॅनियलने आपल्या डोळ्यांच्या कडांतून सुझानकडे एक कटाक्ष टाकला. पुन्हा दोघं एकमेकांकडे पाहत गालातल्या गालात गोड हसले. सुझान हळूच त्याच्या अगदी जवळ सरकली आणि तिने त्याला मागुन घट्ट पकडले.

क्रमश:...

रस्त्यावर वेगाने एक कार धावत होती. त्या कारच्या ड्रायव्हींग सीटवर जाकोब बसला होता आणि त्याच्या शेजारच्या सिटवर स्टेला बसलेली होती. ट्रॅफीकमधून रस्ता काढीत, वळणे घेत कार धावू लागली. कारच्या काचातून समोर रस्त्यावर बघता बघता स्टेलाने एक दृष्टीक्षेप जाकोबकडे टाकला. त्यानेही कार चालविता चालविता तिच्याकडे बघितले. त्याच्याशी नजरा नजर होताच पटकन तिने आपली दृष्टी दुसरीकडे वळविली आणि पुन्हा ती काचातून समोर रस्त्यावर बघायला लागली. समोर बघता बघता तिला एवढ्यातच घडलेल्या काही घटना एक एक करुन आठवायला लागल्या... ....

गिब्सन आपली पत्नी स्टेला आणि बहिण सुझानसोबत आज सकाळी डायनींग टेबलवर नाश्ता घेत होता. अर्धवट संपलेल्या नाश्त्याच्या प्लेट्स त्यांच्यासमोर डायनींग टेबलवर ठेवलेल्या होत्या. गिब्सन साधारण तिशीतला, कुरुळे आणि थोडे लांब केस, आणि त्याच्या स्थीर डोळ्यावरुन त्याची प्रगल्भता आणि बुध्दीमता दिसत होती. त्याच्या गंभीर आणि स्थिर व्यक्तीमत्वावरुन त्याने वर्षानुवर्षे केलेली मेहनत आणि अभ्यास सहज जाणवत होता. तो त्याच्या हातातली फाईल चाळत असतांना मधे मधे चमचाने नाश्त्याचा एक एक घास घेत होता. स्टेलाला त्याची ही काही खातांना वाचण्याची सवय चांगलीच अंगवळणी पडलेली दिसत होती. कारण ती त्याला काहीही आक्षेप न घेता आपला नाश्ता खाण्यात गुंगलेली होती. दुसरीकडे सुझानही जरी वरकरणी नाश्ता खात असली तरी तीही आपल्या विचारात गुंग दिसत होती.

आपली फाईल चाळता चाळता आणि मध्ये मध्ये नाश्ताचे घास घेत गिब्सनने एक नजर त्याच्या बहिणीकडे, सुझानकडे टाकली.

'' काय कॉलेज कसं काय आहे?'' गिब्सनने तिला विचारले.

सुझान अजुनही आपल्याच विचारात मग्न होती. या अचानक विचारल्या गेलेल्या प्रश्नाने ती तिच्या विचाराच्या तंद्रीतून बाहेर आली आणि गोंधळल्या मनस्थितीत इकडे तिकडे पाहू लागली. ती आपल्या चेहऱ्यावर आलेले गोंधळलेले भाव लपविण्याचा प्रयत्न करु लागली. पण ते भाव लपविण्यासाठी काय करावे तिला काही समजत नव्हते, तीने पटकन एक नाश्त्याचा घास घेतला आणि तो ती पटापट खात गिळण्याचा प्रयत्न करु लागली.

'' अं.. हो.. म्हणजे चांगलच आहे '' तिने घशात घास अटकल्यागत उत्तर दिले.

तिची वहिणी स्टेला तिची ही गोंधळलेली मनस्थिती पाहून आपलं हंसू आवरु शकली नाही.

गिब्सनने एक नजर स्टेलाकडे टाकली आणि नंतर सुझानकडे पाहत तो आपली फाईल चाळण्यात पुन्हा मग्न झाला.

'' तो तुला कॉलेजबद्दल विचारतोय... ब्रेकफास्टबद्दल नाही'' स्टेला सुझानची फिरकी घेत तिला चिडविल्याप्रमाणे म्हणाली.

'' हो मीही ब्रेकफास्टबद्दलच... नाही म्हणजे कॉलेजबद्दलच बोलते'' सुझान स्वत:ला सावरुन घेण्याच्या प्रयत्नात म्हणाली.

पुन्हा स्टेला जोराने हसली.

'' तुझ्या चेहऱ्यावरुन ते स्पष्टच दिसत आहे की तु कश्याबद्दल बोलत आहे'' स्टेला अजुनही तिला सोडायला तयार नव्हती.

सुझानने आपल्या भावाकडे पाहाले, तो अजुनही आपली फाईल वाचण्यात गुंग होता. तो आपल्याकडे पाहत नसल्याची खात्री होताच सुझानने मोठे डोळे करुन राग आल्याचा खोटा खोटा अविर्भाव करीत स्टेलाकडे पाहाले आणि तोंडावर बोट ठेवून गमतीने 'चूप राहण्याचं काय घेशील' असा अविर्भाव केला.

तेवढ्यात बाहेरुन सारखा एका बाईकच्या हॉर्नचा आवाज येवू लागला. सुझानने चटकन खिडकीतून बाहेर डोकावून बघितले. बाहेर तिचा मित्र डॅनियल गेटजवळ बाईकवर बसून खिडकीकडे पाहत तिची वाट पाहत होता. दोघांची नजरानजर होताच त्याने हॉर्न वाजवणे बंद केले.

स्टेलाने सुझानकडे पाहत गमतीने गालातल्या गालात हसत एक डोळा बारीक म्हटले, '' सुझान तुला नाही वाटत की तुला उशीर होत आहे

'' सुझान अर्धवट झालेला नाश्ता तसाच डायनींग टेबलवर सोडत आपल्या जागेवरुन उठली आणि आपल्या गालावर आलेली लाली लपविण्याचा प्रयत्न करीत कॉलेजला जाण्याची घाई करु लागली.

सुझानने आपली पुस्तकं आणि बॅग उचलली आणि घाईघाईने ती समोरच्या दाराकडे झेपावली.

'' बाय स्टेला ... बाय ब्रदर'' ती जाता जाता म्हणाली.

गिब्सन आपली फाईल वाचता वाचता आपल्या डोळ्याच्या कडांतून तिच्याकडे एक नजर टाकत म्हणाला, '' हं... बाय..''

'' बाय हनी ... टेक केअर '' स्टेला गालातल्या गालात हसत तिला चिडविल्यासारखे म्हणाली.

सुझान जाता जाता एकदम दारात थांबली, आणि स्टेलाकडे बघत, गालातल्या गालात हसत, तिने एक मुक्का मारण्याचा 'तुला नंतर बघून घेईन' असा अविर्भाव केला आणि पुन्हा पटकन गर्रकन वळत ती घाईघाईने निघून गेली.

स्टेला तिच्या पाठमोऱ्या आकृतीकडे पाहून अजुनही गालातल्या गालात हसत होती.

क्रमश:...

सकाळची वेळ.. सुर्याच्या उगवण्याची नुकतीच चाहूल लागलेली. त्यातच एक सुंदर हिरव्यागार हिरवळीने वेढलेली छोटीसी कॉलनी. आणि त्या कॉलनीत वसलेली छोटी छोटी टूमदार घरं. कॉलनीतलं वातावरण कसं सकाळच्या मांगल्याने आणि उत्साहाने भरुन गेलं होतं. मधूर पक्षांचा किलकिलाट वातावरणात जणू अजुनच स्फुर्ती भरीत होता. कॉलनीतली आणि कॉलनीच्या भोवतालची हिरवीगार झाडे सकाळच्या हवेच्या मंद मंद झुळूकेबरोबर हळू हळू डोलत होती.

जसं जसं उजेडायला लागलं कॉलनीमध्ये आता काही पादचारी दिसायला लागले. सकाळच्या हवेचा आणि मांगल्याचा आस्वाद घेत ते फिरायला निघाले होते. काही जण जॉगींग करतांना दिसू लागले तर काही सायकलीही कॉलनीतल्या रस्त्यावरुन धावू लागल्या.

त्या कॉलनीतल्या बंगल्यांच्या समुहात अगदी मधोमध असलेला एक बंगला. इतर बंगल्याप्रमाणे याही बंगल्याच्या समोर हिरवागार गवताचा लॉन आणि छोटी छोटी फुलझाडे लावलेली होती. त्या फुलझाडांना आलेली फुलं जणू एकमेकांशीच स्पर्धा करीत असावी असं जाणवत होतं. अचानक एक सायकल त्या बंगल्याच्या गेटसमोर येवून थांबली. पेपरवाला मुलगा होता. त्याने पेपरची पुंगळी केली आणि नेम धरुन ती बरोबर बंगल्याच्या दरवाजासमोर फेकली. तो पेपरवाला मुलगा पेपर फेकून आता तिथून निघणार तेवढ्यात दारासमोर एक कार येवून थांबली. कारमधून एक उंच पुर्ण, गोरा, पिळदार शरीर असलेला उमद्या व्यक्तिमत्वाचा तरुण, जाकोब उतरला. वय साधारण तिसीच्या आसपास असावं. कारमधून उतरल्यानंतर बंगल्याच्या आवाराच्या गेटकडे जाता जाता त्याने प्रेमाने त्या पेपरवाल्याच्या डोक्यात हळूवार एक चपटी मारली. पेपरवालाही त्याच्याकडे पाहून गोड हसला आणि आपल्या सायकल घेवून पुढे निघाला.

बंगल्याच्या आत हॉलमध्ये एक सुंदर पण तेवढीच खंबीर तरुणी, स्टेला फोनचा नंबर डायल करीत होती. तिचं वय साधारण अठ्ठाविसच्या आसपास असावं. तिचा चेहरा नंबर डायल करता करता तसा गंभीरच दिसत होता पण तिच्या चेहऱ्याभोवती एक आभा पसरल्याप्रमाणे जाणवत होती. तिच्या डोळ्याभोवताली दिसणाऱ्या काळ्या कडा ती एवढ्यात कोणत्यातरी गंभीर काळजीतून जात असावी असं सुचवित होत्या. तिच्या बाजुलाच, तिची ननंद, एक एकविस बावीस वर्षाची कॉलेजात जाणारी तरुण मुलगी, सुझान उभी होती. सुझानही सुंदर होती आणि तिच्यात कॉलेजात जाणाऱ्या तरुण मुलींचा एक अल्लडपणा दिसत होता.

'' कोण डॉ. फ्रॅकलीन बोलताय?'' स्टेलाने फोन लागताच फोनवर विचारले.

तिकडच्या प्रतिक्रियेसाठी थांबल्यानंतर स्टेला पुढे फोनवर म्हणाली, '' मी मिसेस स्टेला फर्नाडीस, डॉ. गिब्सन फर्नाडीसची पत्नी...''

तेवढ्यात डोअरबेल वाजली. स्टेलाने सुझानला कोण आहे हे बघण्यासाठी खुणावले आणि ती पुढे फोनवर बोलू लागली, " नाही हे तुम्ही जे संशोधन करीत होता त्या संदर्भात मी फोन करते आहे...''सुझान वहिनीने खुणावल्याबरोबार समोर दरवाजाजवळ आली आणि तिने दार उधडले. समोर दारात जो कोणी होता त्याला पाहताच तिचे डोळे आश्चर्याने विस्फारल्या गेले. दारात जाकोब उभा होता.

'' तु? ... त्या दिवशी ..."'

'' मी... गिब्सनचा मित्र ... स्टेला आहे का आत'' जाकोबने तिचे वाक्य मधेच तोडून विचारले.

सुझानने वळून आत स्टेलाकडे बघितले.

तेवढ्यात संधीचा फायदा घेवून जाकोब आत घुसला सुध्दा. आत येवून तो सरळ स्टेला जिथे फोन करीत होती तिथे हॉलमध्ये गेला. सुझान दारात उभी राहून गांगारल्यागत त्याला आत जातांना पाहतच राहाली. तिला त्याला काय म्हणावे काही सुचत नव्हते.

स्टेलाचे अजुनही फोनवर बोलणे चालूच होते, '' मी कधीतरी पुन्हा तुम्हाला फोन करुन त्रास देईन...''

तिकडचे संवाद ऐकण्यासाठी मधे थांबून ती म्हणाली, '' सॉरी ... ''

पुन्हा ती तिकडचे संवाद ऐकण्यासाठी थांबली आणि, '' थॅंक यू '' म्हणून तिने फोन ठेवून दिला.

तिच्या चहऱ्यावरुन तरी तिने ज्यासाठी फोन केला होता त्याबाबतीत ती समाधानी जाणवत नव्हती. एवढ्यात तिचं लक्ष तिच्या अगदी जवळ उभ्या असलेल्या जाकोबकडे गेलं. तिने प्रश्नार्थक मुद्रेने जाकोबकडे आणि सुझानकडे आलटून पालटून पाहाले.

'' हाय.. मी जाकोब ... गिब्सनचा मित्र'' जाकोबने ती काही विचारण्याच्या आधीच आपली ओळख करुन दिली.

'' हाय '' स्टेलाने त्याच्या हायला प्रतिउत्तर दिले.

तेवढ्यात स्टेलाचं लक्ष त्याच्या मनगटावर बांधलेल्या एका चमकणाऱ्या पारदर्शक खड्याकडे गेलं. एवढा मोठा आणि एवढ्या तेजस्वीपणे चमकणारा खडा कदाचित तिने पहिल्यांदाच बघितला असेल. ती एकटक त्या खड्याकडे बघत होती

'' आपण कधी पुर्वी भेटलो?'' जाकोबने विचारले.

'' मला तर तसं वाटत नाही'' स्टेलाने उत्तर दिले.

'' काही हरकत नाही भेट ही कधीतरी प्रथम असतेच ... मला वाटते गिब्सनने आपली ओळख पुर्वी कधी करुन दिली नाही ... म्हणजे तसी संधीच आली नाही म्हणाना... '' जाकोब म्हणाला.

इतक्या वेळपासून आपण बोलत आहोत पण आपण त्याला साधं बसायला सुध्दा सांगीतलं नाही..

एकदम स्टेलाच्या लक्षात आले.

'' बसाना ..प्लीज'' ती सोफ्याकडे निर्देश करीत म्हणाली.

जाकोब सोफ्यावर बसला आणि त्याच्या विरुध्द दिशेला असलेल्या सोफ्यावर स्टेला बसली की जेणेकरुन ती त्याच्याशी आरामात बोलू शकणार होती.

'' ऍक्चूअली... मला तुझ्याशी एक महत्वाचं बोलायचं होतं'' जाकोबने सुरवात केली.

स्टेलाच्या चेहऱ्यावर उत्सुकता पसरली.

सुझान अजुनही तिथेच घूटमळत होती. जाकोबने नजरेचा एक तिक्ष्ण कटाक्ष सुझानकडे टाकला. ती काय समजायचं ती समजली आणि तिथून आत निघून गेली.

मग त्याने बराच वेळ स्टेलाच्या नजरेला नजर भिडवित तिच्या डोळ्यात रोखुन पाहाले.

'' पण त्यासाठी तुला माझ्यासोबत यावे लागेल'' तो अजुनही तिच्या डोळ्यात रोखून पाहत म्हणाला.

'' कुठे?'' तिने आश्चर्याने विचारले.

जाकोब आता उठून उभा राहाला. त्याने कोपऱ्यात टेबलवर ठेवलेल्या स्टेला आणि गिब्सन, तिच्या नवऱ्याच्या फोटोकडे निरखुन पाहत म्हटले, '' माझ्यावर विश्वास ठेव .... तु एवढ्यात ज्या गोष्टीमुळे एवढी चिंताग्रस्त आहेस हे त्याच संदर्भात आहे ''

तो आता बाहेर दाराकडे जावू लागला.

स्टेला सोफ्यावरुन उठली आणि मुकाट्याने त्याच्या मागे मागे जावू लागली.

क्रमश:...

संध्याकाळची वेळ. एक मोठा जुना वाडा.. सुर्य नुकताच पश्चीमेकडे मावळला होता आणि आकाशात अजुनही त्याच्या मावळण्याची चिन्ह दिसत होती. वाड्याच्या समोर थोडं मोकळं पटांगण होतं. आणि त्या पटांगणाच्या पलिकडे दाट झाडी होती. हवा जोरात सुटली होती आणि त्या हवेच्या झोताप्रमाणे ती आजुबाजुची झाडे डोलत होती. वाड्याला लागुनच एक अरुंद जुनी विहिर होती. त्या विहिरीच्या भोवतालीसुध्दा गवत चांगलं उंच उंच वाढलेलं होतं. त्यावरुन असं जाणवत होतं की ती विहिर बऱ्याच वर्षांपासून कुणी वापरलेली नसावी. त्या वाड्यापासून काही अंतरावरच नजर टाकल्यास एका डोंगराच्या पायथ्याशी एक छोटी वस्ती वसलेली दिसत होती. त्या वस्तीतली लोक सहसा या वाड्याकडे फटकत नव्हती.

त्या वस्तीतलं एक निग्रो पोर फ्रॅक, वय साथारणत: सात-आठ वर्षाचं, दिसायला गोंडस. आपल्या वासराला चरायला घेवून तिथेच त्या वाड्याच्या आजुबाजुच्या शेतात आलं होतं. त्या वासराचीही त्याच्यावर माया दिसत होती. फ्रॅंकने त्याला चुचकारताच तो समोर उड्या मारत धावायचा आणि फ्रॅंक त्याच्या मागे त्याला पकडण्यासाठी धावू लागायचा. असं धावता धावता ते वासरु त्या वाड्याच्या आवारात शिरलं. फ्रॅंकही त्याच्या मागे मागे त्या आवारात शिरला. त्या वाड्याच्या आवारात शिरताच फ्रॅंकचं अंग शहारल्या सारखं झालं, कारण त्याला घरुन सांगणं होतं की कधीही त्या वाड्याच्या परिसरात जायचं नाही. पण त्याचं वासरु समोर त्या परिसरात शिरल्यामुळे त्याला जाणं भाग होतं.

तो वासराच्या मागे धावता धावता ओरडला, '' गॅव्हीन ... थांब''

त्याच्या घरचे सगळेजण त्या वासराला प्रेमाने 'गॅव्हीन' म्हणायचे.

एव्हाना ते वासरु त्या आवारात शिरुन, पटांगण ओलांडून त्या वाड्याला लागुनच असलेल्या विहिरीकडे धावायला लागलं.

'' गॅव्हीन तिकडे जावू नको ... '' फ्रॅंक पुन्हा ओरडला.

पण ते वासरु त्याचं काहीही ऐकायला तयार नव्हतं.

ते धावत जाऊन त्या विहिरीभोवती जो खडकाचा ढिगारा होता त्यावर चढलं.

आता फ्रॅंकला त्या वासराची काळजी वाटायला लागली होती. कारण त्याने गावात त्या विहिरीबद्दल नाना प्रकारच्या भितिदायक कथा ऐकलेल्या होत्या. त्याने ऐकलं होतं की त्या विहिरीत पडलेला कोणताही प्राणी प्रयत्न करुनही कधी परत आलेला नाही. आणि जे कोणी त्या प्राण्यांना काढण्यासाठी त्या विहिरीत उतरले होते तेही कधी परत आले नव्हते. म्हणूनच कदाचित गावातले लोक त्या विहिरीला 'ब्लॅक होल' म्हणत असावीत. फ्रॅंक जागच्या जागी थांबला. त्याला वाटत होतं की आपण मागे धावल्यामुळे कदाचित ते वासरु पुढे पुढे पळत असावं. आणि असंच जर ते पुढे पळालं तर ते नक्कीच त्या विहिरीत पडणार होतं.

फ्रॅंक जागच्या जागी जरी थांबला तरी ते त्या खडकाच्या ढिगाऱ्यावर चढलेलं वासरु खाली उतरायला तयार नव्हतं. उलट ते त्या ढिगाऱ्यावर चालत त्या ब्लॅकहोलभोवती गोल गोल चालायला लागलं.

फ्रॅंकला काय करावं काही कळत नव्हतं. त्याने तिथे थांबलेल्या परिस्थीतीतच सभोवार एक नजर फिरवली. त्या वाड्याच्या उंच उंच जुन्या भयाण भिंती आणि आजुबाजुला पसरलेली दाट झाडं. त्याला आता भिती वाटायला लागली होती. आतापर्यंत तो या वाड्याबद्दल आणि त्या ब्लॅकहोबद्दल नुसता ऐकून होता. पण आज तो प्रथमच तिथे त्या आवारात आला होता. लोकांच्या म्हणण्यानुसार खरोखरंच ते सगळं कसं भयाण होतं. किंबहुना लोकांकडून ऐकल्यापेक्षा त्याला ते जास्त भयाण वाटत होतं. पण त्याचा त्या वासरावर एवढा जीव होता की तो त्याला तिथे तसंच एकटं सोडून जाणं शक्य नव्हतं. एव्हाना हळू हळू चालत फ्रॅंक त्या विहिरीजवळ जावून पोहोचला. फ्रॅंक त्या विहिरीच्या अलिकडच्या काढावर होता तर ते वासरु खडकावरुन चालत जावून दुसऱ्या काठावर पोहोचलं होतं. तेवढ्यात त्याने बघितलं की त्या खडकाच्या ढिगाऱ्यावरुन चालता चालता त्या वासराच्या पायाखालचा एक मोठा दगड घसरला आणि घरंगळत विहीरीत जावून पडला.

'' गॅव्हीन... '' फ्रॅंक पुन्हा ओरडला.

एवढा मोठा दगड त्या विहिरीत पडला तरी आत काहीही आवाज झाला नव्हता. फ्रॅंकने काठावर उभं राहून खाली विहिरीत डोकावून बघितलं. खाली विहीरीत एका अंतरापर्यंत विहिरीचा काठ दिसत होता. पण नंतर ना काठ, ना पाणी ना विहिरीचं बुड, नुसती काळी काळी न संपणारी भयानक पोकळी दिसत होती. कदाचित हेही एक कारण असावं की लोक त्या विहिरीला 'ब्लॅकहोल' म्हणत असावीत. अचानक त्याने बघितले की पुन्हा त्या वासराच्या पायाखालचा अजुन एक दगड सरकला आणि घरंगळत विहिरीत जावून पडलां. पण हे काय त्या दगडाबरोबरच ते वासरुसुध्दा विहिरीत पडू लागलं होतं.

'' गॅव्हीन...'' फ्रॅंकच्या तोंडून निघालं.

पण तोपर्यंत तो दगड आणि ते वासरु विहिरीत पडून त्या भयानक काळ्या पोकळीत गुडूप झाले होते. ना पडण्याचा आवाज ना त्यांच्या अस्तित्वाचं कोणतही चिन्ह.

फ्रॅंक कावरा बावरा झाला. त्याला काय करावं काही सुचत नव्हतं.

तो विहिरीत वाकुन ते वासरु दिसेल या वेड्या आशेने पाहत होता आणि जोरजोराने ओरडत आणि रडत होता, '' गॅव्हीन ... गॅव्हीन...''

बराच वेळ फ्रॅंक तिथे विहिरीच्या काठावरुन आत डोकावून पाहत रडत होता. रडता रडता त्याचे अश्रू सुकले होते. आता त्याच्या लक्षात आले होते की त्याचा प्रिय गॅव्हीन आता कधीही परत येणार नव्हता. आता थोडं अंधारुही लागलं होतं आणि तो वाड्याचा आणि विहिरीचा परिसर त्याला जास्तच भयानक जाणवू लागला. तो आता तिथून विहिरीच्या काठावरुन उठला आणि जड पावलाने आपल्या घराकडे परत जावू लागला.

फ्रॅंक वाड्यापासून थोड्याच अंतरावर पोहोचला असेल त्याला मागुन कशाची तरी चाहूल जाणवली. एक भितीची लहर त्याच्या सर्वांगातून गेली. तो भराभर पावले टाकीत तिथून शक्य होईल तेवढं लवकर बाहेर पडण्याचा प्रयत्न करु लागला. तेवढ्यात त्याला मागुन आवाज आला. तो क्षणभर थबकला.

हा तर आपल्या ओळखीचा आवाज...

मोठ्या हिमतीने त्याने मागे वळून पाहाले.

आणि काय आश्चर्य त्याच्यामागुन त्याचं वासरु 'गॅव्हीन' 'हंबा' 'हंबा' करीत धावत येत होतं.

त्याच्या चेहऱ्यावरुन आनंद ओसंडून वाहू लागला.

'' गॅव्हीन... '' त्याच्या तोंडातून आनंदोद्गार निघाले.

पण हे कसं झालं?...

हे कसं झालं त्याच्याशी त्याला काही घेणं देणं नव्हतं. त्या क्षणी त्याला त्याचं प्रिय वासरु गॅव्हीन परत मिळालं होतं ह्या पलिकडे काहीही नको होतं. त्याने आपले हात पसरवुन त्याच्याकडे धावत येणाऱ्या वासराला मिठी मारली. आणि तो त्याचे लाडाने आणि आनंदाने पटापट पापे घ्यायला लागला.


क्रमश:...

एकदा आम्ही दोघं मित्र दुसऱ्या गावाला गेलो. दुसऱ्या गावाला सायकल चालवायची आणि ती पण भाडयाने घेऊन मजा काही औरच असते. तशा दुसऱ्या गावाला करण्यासारख्या बऱ्याच मजा असतात ... आता हे मी तुम्हाला सांगायला नको. कारण त्यात माझाच अडाणीपणा उघडयावर पडायचा. राम्यानं आणि मी एक सायकल भाडयाने घेतली. राम्याला सायकलचं इतकं वेड की कुठ नविन गावाला गेल्यावर हा प्रथम काय बघणार तर इथे सायकलचं दुकान कुठे आहे. एवढच काय त्याला जर कुणी सांगीतलं की अरे काल सायकलवर जातांना माझा ऍक्सीडेंड झाला तर हा लागलीच विचारणार 'सायकलला तर काही झालं नाही ना'' भाडयाच्या सायकलीला कॅरीयर नसते. एकजण दांडयावर बसणार आणि एकजण सायकल चालविणार.

भाडयाची सायकल घेऊन आम्ही खूप फिरलो. तहान लागली म्हणून एका हॉटेलसमोर सायकल लावली. मस्तपैकी चहा प्यायलो. तिथून निघालो तर थेट संध्याकाळ होईपयर्र्ंत फिरलो. मध्येमध्ये खिशातल्या पैशाचा आणि सायकलच्या वापरलेल्या तासांचा तालमेळ जमतो की नाही ते बघत होतो. नाहीतर त्या सायकलवाल्याला एकदीवसासाठी का होइना फुकट पंचर काढणारा पोऱ्या मिळायचा. संध्याकाळी सायकल परत करायला गेलो.

'किती झाले ?'' राम्याने सायकलवाल्याच्या ताब्यात सायकल देत विचारले.

सायकलवाला म्हणाला, ''अरे, ही कुणाची आणली तुम्ही... ही माझी सायकल नाही ''

आम्ही तर हबकलोच.

''अरे, तुझं डोकं वगैरे फिरलं की काय ?'' राम्या म्हणाला

''आम्ही आज सकाळी तुझ्याकडून तर घेऊन गेलो होतो''

''ते मला माहीत आहे पण ही कुणाची सायकल आणली तुम्ही?'' सायकलवाला म्हणाला, ''ही विमल सायकल स्टोअर्स वाल्याची त्याचं दुकान स्ट/न्डपाशी आहे माझं बघा कमल सायकल स्टोअर्स'' त्याने बोर्डाकडे हात दाखवीत म्हटले. आम्ही त्याच्या एका खिळयाला लटकुन कसरत करणाऱ्या बोर्डकडे बघीतलं. त्या बोर्डवरची अक्षरं वाचण्यासाठी आम्हाला मानेच्या व्यायामाचे बरेच प्रकार करावे लागले. खरंच ती त्याची सायकल नव्हती.

''आता झाली ना पंचाईत'' मी राम्याला म्हणालो,

''राम्या , आता माझ्या लक्षात आले अरे , आपण हॉटेलवर चहा प्यायलो ना तिथं अदलाबदली झाली बहुतेक आणि ही दुसरी कुणाचीतरी सायकल आपण इथे घेऊन आलो''

''पण सायकलला तर कुलूप होतं'' राम्या म्हणाला.

'' तिची चावी हिला लागलेली दिसते असं होतं कधीकधी '' मी म्हटलं.

''याचा अर्थ आपली सायकल कमल सायकलवाल्याकडे गेली असणार'' राम्या म्हणाला

राम्याच्या डोक्यात निव्वळच भेद्र नसावेत हा माझा विश्वास तेव्हा प्रथमच बळावला. पण दुसऱ्या क्षणीच राम्याने एक गहन प्रश्न विचारला आणी तो विश्वास दुबळा पडला. त्यानं विचारलं -

'' आता आपल्याला स्टॅंडवर कमल सायकलवाल्याकडे जावे लागणार... जातांना आपण या त्याच्या सायकलवर जावू शकतो पण परत येतांना कसं यायचं ?

आम्ही दोघं पुन्हा सायकलवर बसलो आणि स्ट/न्डवर निघालो कमल सायकलवाल्याकडे.

तिथं गेलो तर ''ही आली ही आली'' म्हणत एका ग्राहकाने आनंदाने आमचं स्वागत केलं.

त्याच्याजवळ आमची सायकल होती. दोन्ही सायकली दिसायला एकदम सेमटूसेम होत्या. जश्या जुळया बहिणी. तो एकटाच होता. आम्ही दोघं होतो.

आम्हा दोघांना पाहून तो चिडतच पण दबक्या आवाजात म्हणाला , ''काय राव, तुम्ही माझी सायकल घेऊन गेलात.'

''तू नेली की आम्ही ?'' संख्याबळाचा फायदा घेत राम्याने त्याच्यावर हल्ला चढवला.

''तुमचं बरं तुमचं कुलूप तरी उघडलं माझं तर कुलूपपण उघडलं नाही इतक्या दूरवरून ढुंगण वर करून चालवत आणली हिला '' त्याने परत चिडक्या सुरात म्हटले.

याने ढुंगण वर करून सायकल कशी चालवली असेल याची आम्हाला कल्पना करवेना. माझी तर हिम्मत झाली नाही पण राम्या थेट त्या मानसाच्या पार्श्वभागाकडे अविश्वासाने पहायला लागला.

माझ्या प्रश्नार्थक चेहऱ्यांकडे आणि राम्याच्या पाहण्याचा रोख पाहून तो म्हणाला, ''अरे बाबांनो ढुंगण या सायकलचं माझं नाही या सायकलचं लॉक उघडलं नाही म्हणून मागचं चाक उचलून इथपयर्र्ंत ढकलत आणली हिला'' त्याने सायकलचं मागचं चाक उचलून दाखवीत म्हटले.

क्रमशः ...

अल्बम - आम्ही पुणेरी (Officially launched by Padmashree A.R.Rahman
on 4th May 2006 @ 8PM;)
संगीत - प्रशांतगीत - सुनिल डोईफोडे
1. मंजूळ झुळझुळ..(A Marathi Romantic Number)
स्वर - विनिता
Download

2. दूर...(A Hindi Song for todays youth )
स्वर - प्रिती, संजय आणि कोरस
Download

लेक द्यावी श्रीमंताघरी सून करावी गरीबाकडली

आज लाफ्टर क्लबमधे दोन पाहूणे आले होते. ते सगळ्यांना वेगवेगळ्या व्यायामाचे प्रात्यक्षीक देवू लागले. सुरवातीला तर त्यांनी काही योगाच्या प्रकाराचे प्रात्यक्षीक दिले . मर्कटासन, हलासन... इत्यादी. त्यातले शवासन लोकांना सगळ्यात जास्त आवडलेले दिसले. मग त्यांनी पवनमुक्तासन शिकवलं.... काही लोकांनी पवनमुक्तासनाला त्याच्या नावारुपाप्रमाणे खरं करुन दाखविलं.... मी तर म्हणतो की पवनमुक्तासनाच्या नंतर लागलीच अनुलोम विलोम घ्यायला पाहिजे. म्हणजे पवनमुक्तासनानंतर वेगळं नाक दाबायला नको.

वेगवेगळ्या प्रकारच्या योगासनाच्या प्रात्यक्षीका नंतर त्यातल्या एकाने गळ्यात पाय अडकविण्याचा प्रकार करुन दाखविला. तो प्रकार करतांना तो जोर जोराने ओरडत होता. ते त्याचं ओरडनं त्या योगासनाचा भाग नसुन खरोखरच त्याचे पाय त्याच्या मानेत अडकले होते हे आम्हाला मागावून जेव्हा त्याच्या साथीदाराने त्याचे पाय काढण्यासाठी त्याला मदत केली तेव्हा कळले.

सगळे प्रात्यक्षिकं करतांना ते लोक मधे मधे उत्सुकतेने पार्कच्या गेटकडे कुणाची तरी वाट पाहत आहेत असे बघत होते. ते असे का पहात आहेत हे आम्हाला नंतर कळले. नंतर त्यांनी शाळेत घेतात तसे पी.टी.सारखे वार्मीग एक्सरसाईजेस घेतले. उजवा हात वर करा... त्यांनी निर्देश दिला... आता उजवा हात नक्की कोणता हे बघण्यासाठी मिश्राजींनी बाजुच्याकडे पाहिले. तो त्याच्या बाजुच्याकडे पाहत होता. तिथे पांडेजी उभे होते. त्यांनी जेवण्याची ऍक्शन करुन बघीतली आणि पटकन आपला उजवा हात वर केला. आता जर त्यांनी डावा हात वर करा असा जर निर्देश दिला तर पांडेजी कोणती ऍक्शन करुन बघतील याची कल्पना ना केलेली बरी.

ते डेमोस्ट्रेशन देणारे मधे मधे पार्कच्या दरवाजाकडे का पाहत आहेत हे आम्हाला प्रेसवाले आल्यानंतर कळले. ते प्रेसवाले आल्यानंतर तर आम्ही एका बाजुला राहालो आणि ते डेमोस्ट्रेशन देणारे कॅमेऱ्याकडे बघुन निर्देश देवू लागले. अच्छा म्हणजे ही त्यांची डिप्लोमसी होती. मी पुन्हा डिप्लोमसीबद्दल विचार करु लागलो. आज डिप्लोमसी चा फैलाव एखाद्या रोगासारखा एवढ्या वेगाने कसा काय होत आहे? एखाद्या कॉलेजात डिप्लोमा इन डिप्लोमसी असा एखादा कोर्स तर चालवल्या जात नाही ना?

विचार करता करता एक्सरसाईज केव्हा संपलं काही कळलंच नाही. मी घरी जायला निघालो. पुन्हा माझ्यासोबत तो आधीचा जो मला रस्त्यात भेटला होता तो येवू लागला. अजुनही तो आमच्या मघाच्या प्रगतिविषयीच्या गप्पांवरच अडकलेला होता.

"" आज मानवाने एवढी प्रगती केली तरी तुम्ही त्याला प्रगती मानत नाही असे मघा म्हणाला होतात..?' तो म्हणाला.

"" हो '' मी म्हणालो.

"" पण का?'' त्याने विचारले.

""बघा आज माणसावर अशी वेळ आली आहे की तो कुणाशी मोकळेपणाने हसुसुध्दा शकत नाही.... अणि त्या हसण्याची कमतरता पुर्ण करण्यासाठी त्याला अश्या लाफ्टरक्लबमध्ये जावून वेड्यांसारखं खोटं खोटं हसावं लागतं ... याला काय तुम्ही प्रगती म्हणणार... मी तर म्हणतो की यापेक्षा जास्त कोणती अहोगती नाही ...'' मी आवेशाने म्हणालो.

आम्ही पार्कच्या बाहेर येवून घरी जाण्यासाठी निघालो. तो माझ्यासोबतचा अजुनही शांत आणि विचारात मग्न दिसत होता. तो जरा जास्तच सिरीयस झालेला दिसत होता.

"" अहो जास्त सिरीयसली घेवू नका ... मी आपला असाच बोललो... बाय द वे तुमची कोणती बिल्डींग आहे ...''

मी गोष्ट बदलून त्याला विचारले. त्याने एका बिल्डीगकडे इशारा करीत म्हटले, "" ती बघा ती... फ्लॅट नं. सी202...''

""अच्छा तुम्ही त्या बिल्डींगमध्ये राहाता... मी बऱ्याच वेळा तिथे येत असतो... पुन्हा कधी आलो तर तुमच्याकडे जरुर येईन...'' मी म्हटलं.

"" याना ...जरुर या ...'' त्याने म्हटले आणि तो एका गलीत जाण्यासाठी वळला.

माझं विचारचक्र पुन्हा सुरु झालं. डिप्लोमसीच्या बाबतीत...

डिप्लोमसी ज्याच्यावर बितते त्याला भलेही ती आवडत नसावी पण डिप्लोमसी एक कला आहे. त्यात खुप दुरचा विचार करावा लागतो. आता बघाना जो माझ्या सोबत होता त्याला काय माहीत की मी एक एल. आय. सी. एजंट आहे म्हणून ... आणि आता त्याला मी जाळ्यात ओढणे सुरु केले आहे म्हणून.... तो तर या गोष्टीपासून पुर्णपणे अनभिज्ञ आहे की हळू हळू दोन तिन दिवसात मी त्याच्याकडून कमीत कमी एकतरी एल आय सीची पॉलीसी घेतल्याशिवाय त्याला सोडणार नाही.

कुणी डिप्लोमसीला कला म्हणतो तर कुणाला, विशेषत: ज्यांच्यावर ती बितते त्यांना त्याचा तेवढाच तिटकारा असतो. पण हेही तेवढंच खरं आहे की देवही माणसासोबत मोठ्या चतुराईने डिप्लोमसी करतो. कारण देवाने कुणाला कमी तर कुणाला जास्त दिलं. तरीही त्याचे भक्त तेवढ्याच भक्तीभावाने त्याची पुजा करतात. देवासारखी डिप्लोमसी कदाचित कुणीही करु शकणार नाही. किंवा त्याच्यासारखी डिप्लोमसी केल्यावरच कदाचित काही माणसांनाही देव म्हटल्या जात असावं ...

यार तु फार डिप्लोमॅटीक आहेस.'' यासारखं डिप्लोमॅटीक दुसरं वाक्य नसेल. कारण खरंतर त्याला म्हणायचे असते की ..."" साल्या ... तु फार हरामी आहेस.'' तशी डिप्लोमसीची जर 'डीप्लोमॅटीक' व्याख्या करायची असेल तर त्याचा अर्थ होतो ... टॅक्टीकली वागने की जेणेकरुन त्यात सगळ्यांच हित साधलं जाईल. पण आजच्या काळानुसार डिप्लोमसीचा अर्थ होतो. .... "मुहं मे राम बगल में छुरी'. किंवा मनातली गोष्ट चेहऱ्यावर दिसू न देणे. काही लोक तर त्याच्याही पुढे जावून - ते मनात काही, चेहऱ्यावर काही, बोलण्यात काही, आणि आचरणात अजुनच काही, अशी वागतात. हं ही वेगळी गोष्ट आहे की त्याचे परीणाम मात्र वेगळेच काहीतरी होतात. आणि विश्वास ठेवा की आजचा काळच असा काही आहे की जर तुम्ही डिप्लोमॅटीक नसाल तर तुमचं काही खरं नाही. आता काय सांगायचं, की आपण कुणाशी मोकळेपणाने हसु पण शकत नाही. हसलात तर फसलात. कुणाशी जर चूकुन मोकळेपणाने हसलात तर तो तुम्हाला कुठेतरी नेवून बकऱ्यासारखं कापणार. काही दिवस तर तुम्ही हंसणं सुध्दा विसरुन जाल. कुणी हसलं तर काही जणांना वाटतं की अरे हा काय थील्लर माणूस आहे, मुर्खासारखा हसतो!. ऑफिसमध्ये हसु शकत नाही... कुण्या सुंदरीचं काम आपल्या गळ्यात पडण्याची शक्यता असते.... घरात हसू शकत नाही... खिसा रिकामा होण्याची भिती असते. त्यामुळेच कदाचित आजकाल लाफ्टर क्लबमध्ये लोकांची जरा जास्तच गर्दी जमत आहे.

मी असाच आज सकाळी सकाळी लाफ्टर क्लबकडे निघालो होतो. रस्त्याच्या पलिकडून एक माणूस येतांना दिसला. तसा तो नेहमीच लाफ्टर क्लबमध्ये दिसायचा. नजरानजर होताच मी त्याला एक गोड स्माईल दिलं आणि आश्चर्य म्हणजे त्यानेही माझ्या गोड स्माईलला गोड स्माईलनेच उत्तर दिलं... कारण आजकाल असं फार कमी बघायला मिळतं.

"" तुम्ही काय या कॉलनीत राहाता ? '' मी विचारलं.

"" हो ... तुम्ही कुठे राहाता?'' त्याने विचारले.

"" ते तिकडे तुमच्या शेजारच्याच कॉलनीत'' मी उत्तर दिलं.

एकाच बिल्डींगमध्ये समोरा समोर राहणारे शेजारीही जर अश्या गप्पा करु लागले... तर आजकाल आश्चर्य वाटायला नको.

गप्पा वाढता वाढता ... कुठे काम करता.... घरात कोण कोण काम करतं... पासून किती पॅकेज मिळतो इथपर्यंत जावून पोहोचल्या. मग इन्कम टॅक्सचा सरल फॉर्म भरला का? ... त्यात कोणतं डिडक्शन दाखवलं .. वैगेरे वैगेरे. त्या सरल फॉर्मच्या बाबतीत मला नेहमीच एक प्रश्न पडतो की ... इतक्या किचकट फॉर्मला सरल कोणत्या दृष्टीकोणातून म्हणतात काही कळत नाही.?

मग गप्पांचा विषय बदलून आज माणसाने किती प्रगती केली या विषयावर येवून थांबला. त्या माणसाचं म्हणणं होतं की आज माणूस चंद्राच्याही पुढे मंगळावर जाण्याचा विचार करतो आहे. फोन टीव्ही मोबाईल इन्टरनेट च्या सहाय्याने माणूस कितीही जरी दूर असला तरी क्षणात संपर्क होवू शकतो. वैगेरे वैगेरे....

मी म्हटलं ही कसली प्रगती? याला काय प्रगती म्हणतात? ...

एवढ्यात लाफ्टरक्लब आला आणि आमच्या गप्पा तेवढ्यापुरत्या थांबल्या...

क्रमश:...

Marathi is an Indo-Aryan language spoken by the Marathi people of what is considered western India. It is the official language of the state of Maharashtra. There are 90 million fluent speakers worldwide. Marathi is the 4th most spoken language in India and the 15th most spoken language in world. Marathi is the oldest of the regional literatures in Indo-Aryan languages, dating from about AD 1000. Marathi is estimated to be over 1300 years old,[10] and it is evolved from Sanskrit through Prakrit and Apabhramsha. Its grammar and syntax derive from Pali[citation needed] and Prakrit. In ancient times, Marathi was called Maharashtri, Marhatti, Mahratti etc.Peculiar features of Marathi linguistic culture include Marathi drama, with its unique flavour of 'Sangeet Natak' (musical dramas), scholarly discourses called 'Vasant Vyakhyanmala' (Lectures in Spring), Marathi folk dance called 'Lavani',

Marathi is the language spoken by the native people of Maharashtra. Marathi belongs to the group of Indo-Aryan languages which are a part of the larger of group of Indo-European languages, all of which can be traced back to a common root. Among the Indo-Aryan languages, Marathi is the southern-most language. All of the Indo-Aryan languages originated from Sanskrit. Three Prakrit languages, simpler in structure, emerged from Sanskrit. These were Saurseni, Magadhi and Maharashtri. Marathi is said to be a descendent of Maharashtri which was the Prakrit spoken by people residing in the region of Maharashtra.

The saint poet Jnaneshwar gave a higher status to Marathi by bringing the sacred Geeta from Sanskrit to Marathi. The holy book was written in Sanskrit and was not easily accessible to the common Marathi speaking person. JNaneshwar wrote the book popularly known as JNaneshwarI in which he explains the Geeta in Marathi with his own rich poetic style. He proudly said about Marathi that 'MAjhA MarAThAchi bolu kavatuke, amRitAtehi paijA jinke, aisI akshare rasike meLavIn ' which means that 'I will speak my Marathi (language) only with pride and I will give such Marathi words to the ardent listeners which will even win bets against the nectar (amRit).'

Marathi is at least fifteen hundred years old, and derives its grammar and syntax from Pali and Prakrit. The Marathi language was earlier known as Maharashtri, Maharathi, Malhatee or Marthi in ancient times

Some of the peculiar features of Marathi linguistic culture include Marathi drama, with its unique flavour of 'Sangeet Natak' (musical dramas), scholarly discourses called 'Vasant Vyakhyanmala' (Lectures in Spring), Marathi folk dance called 'Lavani', and special editions of magazines for Diwali called 'Diwali anka'.

Spoken in : India, Mauritius and Israel.

Region : Maharashtra, parts of Goa, Gujarat, Madhya Pradesh, Karnataka,Andhra Pradesh, Tamil Nadu, Dadra-Nagar-Haveli and Daman-Diu.

Total Speakers :70 million native speakers,20 million second language speakers.

Ranking: 13–17 (native); in a near tie with Korean, Vietnamese,Telugu & Tamil.

Language family:Indo-European,Indo-Iranian,Indo-Aryan,Southern Indo-Aryan,Marathi.

Writing system: Devanagari script, Modi script (traditional)

Official status
Official language of: Maharashtra State, India.
Regulated by: Maharashtra Sahitya Parishad.

Standard Marathi is based on dialects used by academicians and the print media, and is influenced by educated élite of the Pune region. Maharashtra Sahitya Parishad (MSP) is apex guiding body for literary institutions of Marathi language. From time to time, MSP helps out in discourses over various aspects of Marathi and in laying down precedents by framing rules, whenever required.

Historically, the major dialect divisions have been:
Ahirani
Ahirani is spoken in the west Khandesh North Maharashtara region.Ahirani is a language today spoken in the Jalgaon, Nandurbar, Dhule and Nashik (Baglan, Malegaon and Kalwan tehsils) districts of Maharashtra, India. It is further divided into dialects, such as Chalisgaon, Malegaon and Dhule group. Amalner is considered the cultural capital of Khandesh as Amalner has witnessed Akhil Bhartiya Marathi Sahitya Sammelan. Adapting & bending the words from Hindi and Gujarati, Ahirani has created its own words which are never found in these languages. Ahirani is a colloquial form and uses the Devnagari script for its writing. Though it is the written form of devnagari but it is very difficult to write rather than to speak.

Khandeshi

Khandeshi is spoken in East Khandesh specifically in Yawal and Raver Talukas. Khandeshi is also called as Tawadi which is specifically spoken by Leva Patils dominant cast of east Khandesh. Bahinabai Chaudhari is well known poet in Khandeshi, the study of her literature is studied and included in Marathi language. It is often misquoted that Bahinabai is an ahirani poet.

Varhadi

Varhadi or Vaidarbhi is spoken in the Vidarbha region of Maharashtra.In Marathi, the retroflex lateral approximant ḷ (IPA: [ɭ]) is common, while in the Varhadii dialect, it corresponds to the palatal approximant y (IPA: [j]), making this dialect quite distinct. Such phonetic shifts are common in spoken Marathi, and as such, the spoken dialects vary from one region of Maharashtra to another.

Konkani

The constitution of India considers Konkani as one of the 22 scheduled (official) languages. In Maharashtra, Konkani is considered a dialect of Marathi. Konkani in Maharashtra-Goa is sub-divided into several sub-dialects. Warli, Kankon Konkani, Mālvani (spoken in southern Konkan near Malvan), Dangi are some of them. Maharthis and Konkanis in Goa have had bitter fights over the official language issue. Most Konkani people in Maharashtra speak and write fluent Marathi.

Wadvali

This dialect may not be named thus though, but was primarily spoken by Wadvals, which essentially means agricultural plot owners, of the Naigaon, Vasai region. This language is preserved by Roman Catholics native to this region; it is also spoken by the Hindus, but due to external influence, ordinary Marathi is now more popular among them

Samavedi

Samvedi is spoken in the interiors of Nala Sopara and Virar region to the north of Mumbai in the Vasai Taluka, Thane District of Maharashtra. The name of this language correctly suggests that its origins lie with the Samavedi Brahmins native to this region. Again this language too finds more speakers among the Roman Catholic converts native to this region (who are known as East Indians). This dialect is very different from the other Marathi dialects spoken in other regions of Maharashtra, but resembles Wadvali very closely. Both Wadvali and Samavedi have relatively higher proportion of words imported from Portuguese as compared to ordinary Marathi, because of direct influence of the Portuguese who colonized this region till 1739.

Thanjavur Marathi & Namdev Marathi

(Also Bhavsar Marathi) spoken by many Southern Indians. This dialect evolved from the time of occupation of the Marathas in Thanjavur in southern Tamil Nadu. It has speakers in parts of Tamil Nadu, Andhra Pradesh and Karnataka.

Others
Dangii (spoken near the Maharashtra-Gujarat border)
Judæo-Marathi (spoken by the Bene Israel Jews)
Kadodii (spoken near Vasai)

Other dialects of Marathi include Karwari(a sub-dialect of Konkani spoken in Karwar, Mangalore and nearby areas of South Kanara), Chitpavani(original dialect spoken by Konkanastha Brahmins but most speak standard Marathi), Kudaalee(dialect spokan in Kudal Taluka of Ratnagiri District), Kunabi of Mahad, Cochin Konkani(spoken in west coast of Kerala), Konkani of Kasargod, Warli of Thane District, Gawdi of Goa(spoken by Gawdi tribes in Goa), Dakshini (Marathwada), Deshi (Eastern Konkan Ghats).

1.Dakhini and Hyderabadi Urdu spoken in Hyderabad and some parts of Deccan are considerably influenced by Marathi. The grammar of Hyderabadi Urdu is adapted from Marathi. In fact, it is also called a creole between Marathi and Urdu with some Telugu words.

2.Kannada: especially the northern Karnataka Kannada has been heavily influenced by Marathi. E.g. the feature of aspiration, quite non-native to any Dravidian language, is found in northern Kannada. Also some kinship terms like vahini (brother's wife) are adapted from Marathi.

Marathi is spoken mainly in Maharashtra & the Central part of India. It is the state official Language of MaharashtraThe main Marathi speaking areas are, Maharashtra, Parts of Madhya Pradesh, Parts of Andhra & Karnataka. It is also spoken & understood in the southern part of Gujrat. Outside India, Marathi speaking population is found in Mauritius, USA, UAE, South Africa, Singapore, Germany, UK, Australia & New Zealand.The dialect situation throughout the greater Marathi speaking area is complex. Dialects bordering other major language areas share many features with those languages. Konkani, Goanese, Deccan, Varhadi, Nagpuri, Ikrani, Gowlan are various dialects of Marathi.

Maharashtra was inhibited since the Palaeolithic era, as indicated by the archaeological evidences. Maharashtra's early history information is not well known and its recorded history is as old as the 3rd century BC. It was recorded with the use of the Marathi language, a Prakrit corruption of Sanskrit. Later, Maharashtra was included in the Magadha empire, ruled by the Buddhist emperor Ashoka. The port town of Sopara was the hub of ancient India's commerce, having links with Eastern Africa, Mesopotamia, Aden and Cochin. This port town was situated just north of the present day Mumbai. As the Mauryan Empire degraded, Maharashtra was overpowered by the Satavahanas between 230 BC and 225 AD.¤ The Early History Vidarbha, the eastern region of Maharashtra was also conquered by the Vakatakas (250 AD-525 AD), who were then the rulers of the state. Art and religion developed and technology flourished, during this period. By the 6th century, Maharashtra came under the reign of the Chalukyas. Later, in 753, Rashtrakutas ruled the region. This empire spread over most of the Indian peninsular. Rashtrakutas were then defeated in 973 by the Chalukayas, who ruled parts of Maharashtra until 1189, when they lost to Yadavas of Deogiri.¤ The Islamic Influence When the Muslim emperors entered India, they established their capital in Delhi. Later, they started to expand towards the south of India. The first Muslim emperors who invaded Maharashtra and conquered some parts of the Deccan in the 13th century were Ala-ud-din Khalji and Muhammad bin Tughluq. When the Tughlaq dynasty fell in 1347, the Bahamani Sultanate overpowered the region and ruled it for the next 150 years.By the 16th century, central Maharashtra was ruled by numerous autonomous Islamic kingdoms that owed commitment to the Mughals. Meanwhile the coastal region was annexed by the Portuguese, who wanted to control the rich spice trade of the region.¤ The Maratha Empire As the 17th century emerged the Maratha Empire began to take root. Shivaji Bhonsle led the Marathas, native to western Maharashtra, he was crowned king in 1674, after a long fought battle with Muslim emperors. The Maratha Empire saw the peak under Shivaji's reign. He included almost the entire Deccan, central India and some parts of modern day Pakistan into Maratha Empire. After defeating the Mughals in 1707, the Marathas became the dominant rulers of India. Bajirao I, in the year 1712, was crowned the next king. He established the Peshwa (Prime Minister) dynasty with Pune as their capital. During his reign Maratha Empire suffered a heavy defeat to the Afghan chieftain Ahmad Shah Abdali, in the third Battle of Panipat in 1761. The loss was so huge that the Maratha Confederacy was reduced to a regional kingdom. As the British East India Company arrived in India and started interfering in the Indian politics, they faced stiff resistance from the Marathas. These two powers fought three major battles, which led to the annexation of Peshwa ruled territory in Maharashtra in 1819. This marked the end of the Maratha empire.¤ The British RajThis region was ruled by the British, as a part of the Bombay Presidency. The Bombay presidency included an area from Karachi in Pakistan to most of the northern Deccan. The British Raj saw many social reforms, infrastructure improvement and many revolts due to their prejudiced policies. As the 20th century began, a non-violent struggle led by Mahatma Gandhi started taking shape. The Quit India Movement started by Gandhi in 1942 was marked by a non-violent civil disobedience movement and strikes. ¤ Post Independence (1947)Many independent princely states in central India joined the Indian Union, after India's independence in 1947. Bombay state was established in the year 1956, which merged the princely states of central India into Bombay Presidency. The state of Maharashtra was established on 1st May 1960, this state included the Marathi-speaking territory of Bombay state. Maharashtra became India's leading state after the favorable economic policies in the 1970s.

ocation : In the northern center of peninsular India.
State Capital : Mumbai.
Area : 3,07,713 sq km.
Language : Marathi, Hindi and English.
Climate : Hot and Humid.
Ideal Time to Visit : October to March.


¤ Maharashtra, The Land of Many Colors

Maharashtra is located in the northern center of Indian peninsular. It is encircled by the Arabian sea in the west and by Gujarat in the north. Madhya Pradesh surrounds Maharashtra from the northern and the eastern side whereas Karnataka and Andhra Pradesh lie to its south. Travel to this colorful land with numerous mountains, forts, beaches and caves. The state also has many temples that are sculpted into and out of basalt rock.

With diverse culture and traditions the state of Maharshtra is also keeping in pace with modernity. The state is known for its exciting festivals celebrated throughout year like Ganesh Chaturthi, Diwali, Holi and Gudhi Parva, etc. The government of Maharashtra also organizes many fairs and festivals to attract tourists. Some of these are Pune festival, Ellora festival, Kalidas festival and Elephanta festival. Apart from these, the state is also renowned for its white shimmering beaches which are a visitor's delight. Thus, the vibrancy and the color of this beautiful land attracts many tourists form all over the world. Definitely, a must visit land.


¤ History

According to a 7th century inscription the state's name 'Maharashtra', was discovered. It is also mentioned in a Chinese traveler's account. The name is said to be originated from rathi, which means, "chariot driver". Once Maharashtra was full of builders and drivers of chariots who formed a maharathis, a "fighting force". Junnar, thirty miles north of Pune was established as the capital in 90 A.D by king Vedishri. In the early fourteenth century the Devgiri Yadavs were defeated by the northern Muslim powers. For the next 900 years, no historical information about this region is available. After the Mughals conquered India, the first Mughal king, Babur established his capital in Delhi in the year 1526. The Mughals then started expanding their power to the southern India and further dominated India till the early eighteenth century.

Shivaji Bhosle later known as Chattrapati Shivaji was the founder of the Maratha Empire. He was born in 1627 and at the age of sixteen Shivaji started his lifelong struggle against Mughals and other Muslim powers. He was determined to free his land at the fort Torna. Later, he conquered almost the entire Deccan by the year 1680, also the year of his death. He had developed an efficient administration and a powerful army. He also infused a spirit of independence among the Marathas, with which they fought and defeated the external powers for almost 150 years. He was very much respected by the people of Maharashtra and therefore was called Chattrapati Shivaji. Shivaji's freedom struggle and achievements are considered spectacular and are respected by providing the highest place in Maratha history.


¤ Major Travel Attraction in Maharashtra

Ajanta Ellora- A World Heritage Site
The Ajanta caves are located to the northeast of Aurangabad and are a little way off the main road. There are about 29 caves, built in a horseshoe shaped curve of the steep rocky gorge that emerges above the river Waghore. These caves date back to about 200 BC to 650 AD. Just after the Ellora caves were built, the site of Ajanta caves was abandoned and were slowly forgotten. In 1819 soldiers from a British hunting party re-discovered these caves, which remained unknown for centuries.
Situated about 30 kms from the northeast of Aurangabad lies the famous Ellora caves. They are cut into the hillside and are famed for their sculptures. The earliest caves are Buddhist, but the later ones are Hindu and Jain cave temples. The origination time of the caves is not confirmed. But the archaeologists believe that some of the later Buddhist caves were built at the same time when the early Hindu temples were being carved . There are 34 caves, of which 12 are Buddhist, 17 are Hindu and five Jain.

Mumbai - The Capital City of Maharashtra
The capital of Mahahrashtra, Mumbai is the largest metropolis in India and also its financial capital. It is one of the most vibrant cities, with an alive nightlife. The city is also the center of glamor and glitz due to the presence of Indian film industry. Mumbai is also a historical city having many attractions to offer to a visitor. Major travel attractions of this enticing city include the Gateway of India, Prince of Wales Museum, Haji Ali's Tomb, Chhatrapati Shivaji Terminus or Victoria Terminus, Mumbadevi Temple and the famous Marine Drive. Apart from these, the Chowpaty and the Juhu beach are major highlights of the city, where tourists and local people gather to enjoy themselves.

Pune Attractions
The second largest city of Maharashtra, Pune, is the place which was home to the Maratha leader, Shivaji for a long time. This calm city was also resided by the self-proclaimed guru, Bhagwan Rajneesh, also known as Osho. Pune has many tourist spots, including, Shanwarawada Palace, Raja Kelkar Museum, Gandhi National Memorial, Samadhi, and Pataleshwar Temple.

Aurangabad - The City of World Heritage Site
Known for its medieval monuments and cultural heritage, the city of Aurangabad was the seat of the Mughal Empire for a short span. The Bibi-ka-Makbara, a tomb that has some resemblance to the Taj Mahal is the highlight of the city. Auranagbad is world famous city due to the presence of the Ajanta and Ellora caves regarded as the world heritage sites. These sites have Buddhist, Jain and Hindu temples. Aurangabad is also famous for it's silk and cotton textiles.

Dulatabad Fort
The impressive Daultabad fort is situated about 15 kms from Aurangabad. At this place Mohammed Bin Tughlak built his capital, but soon returned back to Delhi. It was finally captured by Allauddin Khilji. The scenic views, located to the right of the Daulatabad fort are mesmerizing. Today, the fort is not in a very good condition. But some of the parts of the fort like the scary "Bhool Bhulaiya" is still in a better condition.

Mahabaleshwar- A Pristine Hill Resort
Mahabaleshwar, the mesmerizing hill station, overlooks the Krishna and Koyna valleys. It is situated at an altitude of 1372 meters and presents many picture prefect views. This untouched natural paradise is loved by people who admire nature and want to explore it. Specially, the filmmakers adore this place because it provides plenty of beautiful scenes for their films. Mahabaleshwar was the summer capital of the erstwhile Bombay Presidency. Mahabaleshwar is a lovely destination to visit, which has not lost its old charm, despite the increasing crowds that visit the town. There are many mighty mansions built during the days of the British, reminding of the of the British Raj.

Lonavala Hill Station
Lonavala is another famous hill station, providing an enjoyable getaway from the cities of Mumbai and Pune. The specialty of this place is a special candy made of peanut and jaggery which is popular all over the country.



¤ Festivals of Maharashtra

The state of Maharashtra is the hub of many religious and cultural traditions. The fairs and festivals in Maharashtrian villages are a part of life.
Each and every festival has its own significance. People decorate their houses and festivities prevail all around. Though Maharashtra celebrates many festivals, but the most popular festival is the Ganesh Chaturthi. It is famous due to the large processions and the colorful images of Lord Ganesha.
Besides, there are many festivals celebrated with as much enthusiasm and spirit. Some of the important festivals celebrated here are Gudhi Parva, Nariyal Poornima, Parsi new year, Diwali, Holi, etc. Apart from these festivals the tourism department of Maharashtra also organizes many fairs and festivals to promote travel tourism in the state. Some of these festivals are Banganga festival, Kalidas festival, Elephanta festival and Ellora festival, etc.
Each festival has its own color and cuisine. Having their own importance these festivals are a way of life in India, specially in rural India.


¤ Reach Mahatrashtra

By air : Maharashtra has five domestic airports and one international airport at Mumbai. Many of these airports have regular connections through the Indian Airlines and other domestic airlines. Mumbai is the best connected international airport in India and is connected with most of the important international destinations.

By Rail : Mumbai is the center of the railway network in Maharashtra owning three major railway stations and the headquarters of two Railway Zones in India. Mumbai is connected to most of the important cities in India by rail. Many important tourist spots in the state are directly connected to Mumbai by regular trains.

By Road : Maharashtra is said to have one of the beat road ways in India. All the important places within Maharashtra are conveniently connected to each other. The Maharashtra State Road Transport Corporation as well as private operators provide good services connecting all the tourist centers in the state.

'राजकारणात अंगाला तेल लावलेले पैलवान असतात, हातीच येत नाहीत. आज सकाळीच वर्तमानपत्र पाहत होतो. सगळीकडे शरद पवार साहेबांची वेगवेगळी स्टेटमेंट. एकात म्हणतात 'शिवसेनेशी युती नाही', दुसऱ्यात म्हणतात 'बीजेपी सोडून कुणाशीही युती' तिसरीकडे तिसरंच. मी म्हटलं किमान होकायंत्र दिशा तरी दाखवतं. हे तर धोकायंत्रच आहेत. दिशा कुठची काहीच माहित नाही', अशा शब्दांत मनसे अध्यक्ष राज ठाकरे आगामी लोकसभा निवडणुकीच्या धामधूमीतला पहिला फटाका नाशिकला फोडला.
महाराष्ट्र नवनिर्माण सेनेच्या रोजगार स्वयंरोजगार विभागाच्या द्वितीय वर्धापनदिनानिमित्त नाशिकच्या कालिदास कलामंदिरात आयोजित बेरोजगार मेळाव्यात खच्चून गदीर् केलेल्या तरुणांशी राज यांनी संवाद साधला. त्याआधी बुधवारी नाशिकला आल्यावर राज यांनी पक्षाच्या पदाधिकाऱ्यांची गोपनीय बैठक घेऊन त्यांना खडे बोल सुनावले. प्रजासत्ताक दिनाच्या दिवशी भोजपुरी कार्यक्रम उधळून लावल्याच्या गुन्ह्याखाली मध्यवतीर् कारागृहात असलेल्या मनसे कार्यर्कत्यांनाही जाऊन राज भेटले. 'आता तुम्हालाच काहीतरी करावं लागेल', असं सांगत राज यांनी उपस्थित बेरोजगारांनाही शहाणपणाच्या गोष्टी सांगितल्या. पवारांवरील टिकेचा सूर पुढे नेत राज म्हणाले, 'यांची दिशा कुठली ते काहीच माहित नाही. आता तर हे समाजवादी पाटीर्सोबत. त्यामुळे इथं जी बजबजपुरी माजते आहे, त्याबद्दल कुणी काही बोलणार नाहीत.' परप्रांतियांच्या घुसखोरीबाबत ते म्हणाले, 'कशा प्रकारच्या गोष्टी आत शिरत आहेत यावर तुम्ही बारीक लक्ष ठेवलं पाहिजे. उद्या या रोजगाराच्या संधी तुम्हाला मिळाल्या पाहिजेत. तुमच्यावर सतत आपलेच लोक आरोप करतात की 'आमची मुलं काम करत नाहीत. अरेरावी करतात. गावाला निघून जातात. युनियन तयार करतात. 'ते' बाहेरचे काहीच करत नाहीत.' आपल्यावर हा जो कलंक आहे तो आपणच मिटवला पाहिजे. आपणच घालवला पाहिजे. तुम्हीच ही गोष्ट सिद्ध केली पाहिजे की, 'तुम्ही म्हणतायत तसे आम्ही नाही आहोत. आम्ही काम करू शकतो. कंपनी जगवू शकतो. मोठी करू शकतो.' मंदीच्या सावटाची जाणीव तरुणांना करून देत राज म्हणाले की, 'काही वेळेला आपल्याला दोन पावलं मागे यावं लागतं. कधी कंपनीला दोन पावलं मागे जावं लागतं. मोडेन पण वाकणार नाही, कशासाठी? परिस्थिती पाहिली तर सगळं मोडूनच पडलंय की. तुम्हालाच काहीतरी करावं लागेल. नुसती अशी स्वयंरोजगार प्रदर्शनं भरवायची, ब्रोशर वाचायची, यातून काही होणार नाही. आतूनच तसं वाटलं पाहिजे.

रावरी देवी मर जाती हैं, और स्वर्ग में यमराज के पास पहुचती है.वहाँ देखती हैं एक दीवाल पर ढेर सारी घडियाँ टंगी हैं.

राबरी (यमराज से) :इस दीवाल पर इतनी सारी घडियाँ क्यों है?

यमराज : ये झूठी घडियाँ हैं,जो धरती पर झूठ बोलता हैं,ये सब उसके उसके नाम की घडियाँ हैं.जब भी कोई एक झूठ बोलता हैं,
तो उसके नाम की घड़ी एक पॉइंट आगे बढ़ जाती है.

राबडी: (एक घड़ी की तरफ़ इशारा करके) ये वाली घड़ी किसकी है?

यमराज: ये घड़ी गौतम बुध की हैं,उसने कभी एक भी झूठ नही बोला,इसलिए इस घड़ी का एक भी पॉइंट आगे नही बढ़ा है.

राबडी :(दूसरी घड़ी की तरफ़ इशारा करके) और ये वाली घड़ी किस की हैं?

यमराज : ये वाली घड़ी गांधी जी की हैं,उसने सिर्फ़ दो बार झूठ बोला था,इसलिए इस घड़ी का पॉइंट सिर्फ़ दो बार आगे बढ़ा है.

राबडी (आश्चर्य से यमराज से पूछती हैं) : अच्छा ,हमारे पति श्री लालू जी की कौन सी घड़ी है?

यमराज:उनकी घड़ी मेरे ऑफिस में लगी हैं ,जो सीलिंग फैन का काम कर रही हैं

रे लाख प्रयत्न करा तुम्ही
सफल एकही होणार नाही
राज साहेबांना रोखू शकाल इतकी
तुमच्यात मुळी ताकदच नाही.

भले घाला भाषणबंदी,
कितीही पाठवा नोटिसा,
तुमच्या असल्या प्रेमपत्रांना
जा ! आम्ही भीक पण घालत नाही .

छळुनी आमच्या मराठी मनास
दुसरे आणखी काय मिळवाल ?
आज आहात,
उद्या होत्याचे नव्हते व्हाल!

पुरवून परप्रान्तियांचे चोचले,
करतोस त्यांचे लाड,
उत्तरप्रदेशदिन करुन साजरा
म्हणे,
शिवसेना करेल मराठीजनांचा प्रतिपाळ,
उध्दवा अजब तुझा कारभार !

फक्त महाराष्ट्रदिनच होईल साजरा,
भलते सलते काही चालवून घेणार नाही,
सरळ सांगुन कळत असेल तर ठिक,
नाहीतर तुम्हाला समजावणेही येते आम्हाला!

यापुढे महाराष्ट्रात असेल
फक्त एकच आवाज,
दुर्जनांचा करुनी नाश,
जो करेल महाराष्ट्र नवनिर्माण
तोच आहे आमचा
"मराठीह्रदयसम्राट राज!

Slumdog Millionaire is a 2008 British drama film directed by Danny Boyle, co-directed by Loveleen Tandan,[2] and written by Simon Beaufoy. It is an adaptation of the Boeke Prize-winning and Commonwealth Writers' Prize-nominated novel Q & A (2005) by Indian author and diplomat Vikas Swarup.
Set and filmed in India, Slumdog Millionaire tells the story of a young man from the slums of Mumbai who appears on the Indian version of Who Wants to Be a Millionaire? (Kaun Banega Crorepati, mentioned in the Hindi version) and exceeds people's expectations, arousing the suspicions of the game show host and of law enforcement officials.
After screenings at the Telluride Film Festival and the Toronto International Film Festival, Slumdog Millionaire initially had a limited North American release on November 12, 2008 by Fox Searchlight Pictures and Warner Bros. Pictures, to critical acclaim and awards success. It later had a nationwide release in the United Kingdom on January 9, 2009 and in the United States on January 23, 2009.[3] It premiered in Mumbai on January 22, 2009.[4]
Slumdog Millionaire was nominated for 10 Academy Awards and won eight, the most for any film that year, including Best Picture. It also won five Critics' Choice Awards, four Golden Globes, and seven BAFTA Awards, including Best Film. The film is also the subject of controversy concerning its portrayal of India and Hinduism as well as the welfare of its child actors.

नात मैत्रीच प्रेमात बदलत
होत अस जेंव्हा कोणी आयुष्य बनत

नात मैत्रीच प्रेमात बदलत
होत अस जेंव्हा त्याच स्वपनात ही येन असत

नात मैत्रीच प्रेमात बदलत
होत अस जेंव्हा घोल्क्यात लक्ष फ़क्त त्याच्या कड़े असत

नात मैत्रीच प्रेमात बदलत
होत अस जेंव्हा मन त्याच्या विचारात रमत

नात मैत्रीच प्रेमात बदलत
होत अस जेंव्हा मैत्री पेक्षा काहीतरी अधिक हव असत

नात मैत्रीच प्रेमात बदलत
रोजच्या गप्पांच रूप बदलत

नात मैत्रीच प्रेमात बदलत
येताच तो समोर लाजायला होत

नात मैत्रीच प्रेमात बदलत
वाचताच ही कविता जेंव्हा कोणीतरी आठवत

-मिनल
२२.२.०९

किती छान दिसायाचिस .

कपाळभर कुंकू ..

हातभर कंकन ...

लाल्चुतुक ओठ तुझे

हसली कि किती गोड दिसयाचिस

मनाला मोह व्हायचा

घट्टा घट्टा अगदी घट्टा बिलगावं

सोडूच नये ....जवळ घ्यायाचिस पण थोडाच वेळ

पुन्हा कामात ...रात्रीच्या गोष्टीची हमी देत

आराम नव्हताच ....पण म्हानायाची

तुला मी नेणार हं ...आरामात संध्याकाळी

बाबा गेल्यापासून तू ....दिसतेस कशी भकास भकास ..

पण तू मात्र पदर खोचालास ....

बाहेर जाण्यासाठी ....

घर तुझच होत ना ....

तुझ्या घरातली तू बाहेर गेलीस ..

घर सावरायला .....

पण तुझा मायेचा ओलावा ....

अजूनही तसाच ...

तुझ्या पाप्न्यतला पाउस

बघितालाच नाही .....

का गं गेले बाबा ....

मला तुला एकटीला सोडून ......

कल्पी जोशी 20/02/2009

किती छान दिसायाचिस .
कपाळभर कुंकू ..
हातभर कंकन ...
लाल्चुतुक ओठ तुझे
हसली कि किती गोड दिसयाचिस
मनाला मोह व्हायचा
घट्टा घट्टा अगदी घट्टा बिलगावं
सोडूच नये ....जवळ घ्यायाचिस पण थोडाच वेळ
पुन्हा कामात ...रात्रीच्या गोष्टीची हमी देत
आराम नव्हताच ....पण म्हानायाची
तुला मी नेणार हं ...आरामात संध्याकाळी
बाबा गेल्यापासून तू ....दिसतेस कशी भकास भकास ..
पण तू मात्र पदर खोचालास ....
बाहेर जाण्यासाठी ....
घर तुझच होत ना ....
तुझ्या घरातली तू बाहेर गेलीस ..
घर सावरायला .....
पण तुझा मायेचा ओलावा ....
अजूनही तसाच ...
तुझ्या पाप्न्यतला पाउस
बघितालाच नाही .....
का गं गेले बाबा ....
मला तुला एकटीला सोडून ......
कल्पी जोशी 20/02/2009

हर्षदा बेटाची ( बेटीची) गोष्ट अति न्यारी
अविश्वास वाटेल पण आहे खरी खुरी

होमी भाभा शिष्यवृत्ती विज्ञानासाठीची
नॅशनल टॅलंट सर्च मध्ये होती ही टॉपची

IITJEE ला होऊन सिलेक्शन टॉपला
आर्ट्स निवडले दिशा निवडली जाण्या समाजसेवेला

कविता हे तर एकच अंग अजून करते काही
गांवातील गरीब मुलांना शिक्षण देते सही

व्हायलिनचा सूर पकडते पण चिंता विश्वाची
अशी हर्षदा कवयत्री ही खाण असंख्य गुणांची

--- ये तो शुरुवात है....

हर्षदा बेटाची ( बेटीची) गोष्ट अति न्यारी
अविश्वास वाटेल पण आहे खरी खुरी

होमी भाभा शिष्यवृत्ती विज्ञानासाठीची
नॅशनल टॅलंट सर्च मध्ये होती ही टॉपची

IITJEE ला होऊन सिलेक्शन टॉपला
आर्ट्स निवडले दिशा निवडली जाण्या समाजसेवेला

कविता हे तर एकच अंग अजून करते काही
गांवातील गरीब मुलांना शिक्षण देते सही

व्हायलिनचा सूर पकडते पण चिंता विश्वाची
अशी हर्षदा कवयत्री ही खाण असंख्य गुणांची

--- ये तो शुरुवात है....

निरागसतेचे वन घनदाट
नवसृजनाची सुंदर वाट
भावतरलता हळव्या लता
बेटावरती या तल्लीनता

प्रगल्भतेचे वाहती वारे
प्रतिभेचे ते शिंपले सारे
शांत शीतल छायेखाली
हिरवळ माया मखमाली

बेट हे सारे निसर्ग सुंदर
काव्यजलाचा वाहे निर्झर
या बेटाच्या अंतरी विमळ
फ़ुले हर्षदा विशुद्ध कमळ

==================
सारंग भणगे. (21 फ़ेब्रुवारी 2009)